GÜNCEL

'Bar�� akademisyenleri i�kence ma�durlar�na benzer travmalar ya�ad�lar'

HABER MERKEZ�
1 Aral�k 2019 Pazar

Bar�� akademisyenlerinin T�HV bünyesinde yürüttü�ü 'Zor Ko�ullar Alt�nda �nsan Haklar� Aktivistleri Olarak Akademisyenlerin Desteklenmesi' projesi tamamland�. Proje kapsam�nda haz�rlanan rapora göre; "Akademisyenlere doktor taraf�ndan tan� konan hastal�klar�n s�kl��, benzer ya� grubunda görülen hastal�k s�kl�klar�n�n çok üstünde, daha çok kitlesel travma deneyimi olanlarla ve i�kence ve kötü muamele ma�durlar�nda görülen düzeylere yak�n seyretmektedir" denildi.

'Bu Suça Ortak Olmayaca��z' ba�l�kl� bildiriye imza att�klar� için 2017'de ihraç edilen bir grup akademisyenin Türkiye �nsan Haklar� Vakf� (T�HV) bünyesinde yürüttü�ü 'Zor Ko�ullar Alt�nda �nsan Haklar� Aktivistleri Olarak Akademisyenlerin Desteklenmesi' projesi tamamland�.

Proje kapsam�ndaki ara�t�rmalar sonunda 'bar�� akademisyenleri' aras�nda sa�l�k kurumlar�na ba�vurabilen akademisyenlerin yüzde 47,4'üne depresyon, yüzde 31'ine anksiyete bozuklu�u, yüzde 20,7'sine travma sonras� stres bozuklu�u, yüzde 12,1'ine kas iskelet sistemi hastal�klar�, yüzde 9,5'ine hipertansiyon tan�s� konuldu. Raporda �öyle dendi: "Akademisyenlere doktor taraf�ndan tan� konan hastal�klar�n s�kl��, benzer ya� grubunda görülen hastal�k s�kl�klar�n�n çok üstünde, daha çok kitlesel travma deneyimi olanlarla ve i�kence ve kötü muamele ma�durlar�nda görülen düzeylere yak�n seyretmektedir."

2 YIL SÜREN ARA�TIRMA
Avrupa Birli�i'nin (AB) deste�iyle iki y�l boyunca sürdürülen projede 'bask� gören ve ihraç edilen akademisyenlerin korunmas� ve güçlendirilmesi, ihraç edilen akademisyenlerin çal��malar�n�n desteklenmesi ve insan haklar� mücadelesine kat�l�m kapasitelerinin artt�r�lmas� ile insan haklar� alan�nda çal��an akademisyenler ile sivil toplum aktörleri aras�nda yeni bir i�birli�i modelinin geli�tirilmesi' hedeflendi. Proje kapsam�nda haz�rlanan 'Üniversitenin Ola�anüstü Hali: Akademik Ortam�n Tahribat� Üzerine Bir �nceleme' ba�l�kl� raporda elde edilen baz� bulgular �öyle:

-En az 76 üniversitede (54 devlet, 22 vak�f), en az 505 disiplin soru�turmas� aç�ld�. Bu üniversitelerin bir k�sm�nda aç��a alma ve idari görevden el çektirme gibi i�lemler uyguland�.
-En az 36 üniversitede (18 devlet, 18 vak�f) en az 87 imzac� akademisyen KHK d��ndaki yollarla i�ten ç�kar�ld�.
-OHAL döneminde 55 devlet üniversitesinden 391 imzac� (devlet üniversitelerinde çal��an tüm imzac�lar�n yüzde 42.3'ü), be� vak�f üniversitesinden sekiz imzac� ve dört bakanl�ktan yedi imzac� olmak üzere, toplam 406 imzac� akademisyen KHK'yle kamu görevinden ihraç edildi.
-Toplamda, imzac�larla kurumsal ili�i�i olan 72 devlet üniversitesinden en az 65'i (yüzde 90) ve 43 vak�f üniversitesinden en az 28'i (yüzde 65) Bar�� çin Akademisyenlere yönelik disiplin soru�turmas�, i�ten ç�karma ve KHK'yle ihraç pratiklerinden birine veya daha fazlas�na i�tirak etti.

OHAL UYGULAMALARI
-15 vak�f üniversitesi KHK ile kapat�ld�. Bu üniversitelerde çal��an 3 bin 41 akademisyen üniversite sisteminin d��na itildi. Ayn� üniversitelerde ö�renim gören 65 bin 216 ö�rencinin ba�ka kurumlara yerle�tirilmesi sürecinde e�itim hakk�na ili�kin farkl� biçim ve düzeylerde kay�plar ya�and�.
-6 bin 81 akademisyen ve 1427 üniversite idari personeli KHK'yle kamu görevinden ihraç edildi; yurt d��nda burslu olarak lisansüstü e�itimini sürdüren 301 ö�rencinin ili�i�i kesildi.
-2016 itibariyle Türkiye'de mevcut bulunan 108 devlet üniversitesinden 106's�nda akademisyen ihraçlar� ya�and�.
-Devlet üniversitelerinden ihraç edilen akademisyen say�s� (6 bin 55 ki�i) 2016 itibariyle devlet üniversitelerinde çal��an toplam akademisyen say�s�n�n yüzde 4,57'sine tekabül ediyor. Ba�ka bir deyi�le, devlet üniversitelerindeki her 100 akademisyenden yakla��k 5'i OHAL döneminde kamu görevinden ihraç edildi.
-Devlet üniversitelerindeki tüm profesörlerin yüzde 4,3'ü, doçentlerin yüzde 7,4'ü, doktor ö�retim üyelerinin yüzde 5.9'u, ö�retim görevlilerinin yüzde 4'ü ve ara�t�rma görevlilerinin yüzde 3,8'i ihraç edildi.
-�hraçlar�n özellikle 1992 ve sonras�nda 'her ile bir üniversite' politikas� do�rultusunda küçük illerde toplu konut misali aç�lan üniversitelerde daha yo�un oldu�u görüldü.

BARI� AKADEM�SYENLER�N YA�ADIKLARI
'Akademisyen �hraçlar�: Hak �hlalleri, Kay�plar, Travma ve Güçlenme Süreçleri' ba�l�kl� rapor ise OHAL KHK'lar�yla ihraç edilmenin hukuki, sosyal ve ekonomik sonuçlar�na odakland�. Ara�t�rma, ihraçlar sürecinde ya�anan her bir hak ihlalinin yeni bir ihlale yol açt��n�, bir ba�ka deyi�le ihlallerin döngüselli�ini ortaya koydu. OHAL döneminde üniversitelerden toplam 6 bin 81 akademisyen ihraç edildi, bunlar�n 406's� Bar�� çin Akademisyenleri idi. Ara�t�rma, Bar�� çin Akademisyenlerin ya�ad�klar�na odakland�, di�er sebeplerle ihraç edilmi� akademisyenlerle yap�lan 41 mülakata dayanan ara�t�rma raporu ise aral�k ay� içinde yay�nlanacak.

Ara�t�rma kapsam�nda ihraç edilen Bar�� çin Akademisyenler ile 244 anket ve 50 mülakat yap�ld�. Ara�t�rma bulgular� aras�nda öne ç�kanlar �u �ekilde s�raland�:

HAK �HLALLER�
-�hraç edilen akademisyenlere bireysel olarak ihraç gerekçeleri ve itiraz edilebilecek deliller sunulmad�, bu durum ihraç edilenlerin ve ailelerinin damgalanmas�na neden oldu. Adil yarg�lanma hakk� ve masumiyet karinesi, etkili bir hukuk yoluna ba�vurma hakk� ihlal edildi.
-Akademisyenlerin yüzde 72,9'u elektronik medyada, yüzde 61'i sosyal medyada, yüzde 58'i bas�l� yay�n organlar�nda hedef gösterildi ve hedef gösterme amac�yla ki�isel bilgileri payla��ld�.
-Akademisyenlerin yüzde 55,3'ü i̇hraç sebebiyle ili�kili olarak yaz�l� ve/veya sözlü tehdide, yüzde 8,6's� sald�r�ya maruz kald�.
-Akademisyenlerin çal��ma haklar�, adil gelir haklar�, sosyal güvenlik, emeklilik haklar� ihlal edildi.
-�hraç edilen akademisyenlerin be�te ikisi yüksek lisans doktora ö�rencisi idi ve çok farkl� bask� ve y�ld�rmalarla e�itim haklar� engellendi.
-Akademisyenlerin ev ve i�yerleri arand�, gözalt� al�nanlar ve tutuklananlar oldu.

HAK �HLALLER�N�N NEDEN OLDU�U KAYIPLAR
Ekonomik kay�plar
-�hraç edilen akademisyenler �hraçtan sonra ortalama olarak 5 ay i�siz kald�.
-Akademisyenlerin yüzde 53,9'u güvencesiz çal��yor. Parça ba�� i�lerde çal��anlarda güvencesizlik yüzde 76,3'e yükseldi. Yan� s�ra yar� zamanl� ve dü�ük ücretli i�lerde çal��ma ve birden fazla i� yapma çok yayg�n.

Akademik kay�plar
-Akademisyenlerin yüzde 68,4'ü ihraç öncesinde yurt d�� görevlendirmelerin, kurum içi görevlendirmelerin iptali, kurul ve komisyonlardan ç�kart�lma, ihraç öncesi aç��a al�nma, kadro verilmemesi gibi akademik görevlendirmelerle ilgili sorunlar ya�ad�klar�n� belirtti.
-Akademisyenlerin yüzde 63,8'i akademik çal��ma yapacak kaynaklara ula�amad��n� belirtti. Ayr�ca akademisyenlerin akademik yay�nlardaki hakemlik, yay�n kurulu üyeli�i, dan��manl�klar�n�n, projelerinin iptal edildi�i, yay�nlardan, kongre ve sempozyum programlar�ndan isimlerinin ç�kart�ld�� saptand�.
-Akademisyenlerin önemli bir bölümü akademik faaliyetlerine devam edememekte veya çal��malar�n� zor ko�ullar alt�nda yapmakta.

Sosyal kay�plar
-Görü�ülen akademisyenlerin yüzde 37,3'ü ta��nmak zorunda kalm��t�r, ta��nan akademisyenlerin dörtte üçü ba�ka ile göç etti.
-Akademisyenler ihraç sonras�nda d��land�klar�n�, kendilerine önyarg�l� yakla��ld��n� ve damgaland�klar�n� dile getirdi.
-�� arkada�lar�n�n yar�dan fazlas�n�n ihraç edilmelerine kay�ts�z kald��n�, kendileriyle görülmek istemedi�ini belirtti.
-�hlaller ve beraberinde gelen zor ko�ullar, belirsizlik ve gelecek kayg�s�na yol açt�.

Sa�l�k kay�plar�
-Bar�� çin Akademisyenlerin dört y�la yak�n bir süredir deneyimledikleri politik �iddet; sosyal, politik, hukuki ve ekonomik güvenlikleri ile ilgili önemli bir stres kayna�� olmaya devam ediyor.
-Güvenlik, bar�nma, beslenme vb. temel gereksinimlerle ilgili bu tehditler akademisyenlerin ruhsal ve fiziksel sa�l��n� olumsuz etkiledi.
-Akademisyenlerin yakla��k yar�s� fiziksel; üçte ikisi de ruhsal -sa�l�k sorunu ya�ad��n� ifade etti.
-Akademisyenlerin sadece sa�l�k hakk� de�il sa�l��a eri�im hakk� da engellendi. Ara�t�rman�n yap�ld�� dönemde hala 10 akademisyenden birinin sa�l�k güvencesi yoktu.
-Sa�l�k sigortas�n�n dönemsel olarak kayb�, katk� paylar�n�n yüksekli�i, psikoterapi gibi baz� hizmetleri özel sa�l�k hizmet sunucular�ndan alma zorunlulu�u, ayr�mc�l��a u�rama endi�esi gibi birçok nedenle akademisyenler sa�l�k hizmetlerinden yararlanmad�.
-Görü�ülen akademisyenlerin yüzde 93,4'ü (228 akademisyen) bu dönem içinde en az bir sa�l�k sorunu ya�ad��n� ancak yüzde 12,7'si gereksinim duydu�u halde sa�l�k kurumlar�na ba�vuramad��n� bildirdi.
-Sa�l�k kurumlar�na ba�vurabilen akademisyenlerin yüzde 47,4'ü depresyon, yüzde 31,0'i anksiyete bozuklu�u, yüzde 20,7'si ise travma sonras� stres bozuklu�u, yüzde 12,1'i kas iskelet sistemi hastal�klar�, yüzde 9,5'i hipertansiyon tan�s� ald�.
-Akademisyenlere doktor taraf�ndan tan� konan hastal�klar�n s�kl�� Türkiye toplumunda benzer ya� grubunda görülen hastal�k s�kl�klar�n�n çok üstünde daha çok kitlesel travma deneyimi olanlarla ve i�kence ve kötü muamele ma�durlar�nda görülen düzeylere yak�n seyretmektedir.
-Travman�n süre�en olmas�, sürekli yeni ve beklenmedik bir �iddet türüyle kar��la�ma ihtimali sa�l�k sorunlar�n�n bu derece yüksek olmas�n� aç�klayabilir.

'Bar�� akademisyenleri i�kence ma�durlar�na benzer travmalar ya�ad�lar'

�lgili Haberler