GÜNCEL

Arif Çelebi yazd� l Z ku�a��: Kendili�inden bilinç ve devrimci nitelik

AR�F ÇELEB�
10 Temmuz 2020 Cuma

Z ku�a�� olarak adland�r�lan gençler, istikrars�z bir dönemin, yabanc�la�man�n ve karma�an�n çocuklar� olarak da tan�mlanabilir. Teknolojiyi kullan�m biçimleri tam da bu yabanc�la�ma ve karma�an�n, kendine dönüklü�ün, vurdumduymazl��n görünümlerini de yans�t�yor olabilir. Ne ki bu sadece gerçe�in bir yüzü ya da görünen taraf�d�r. Görüntünün ard�ndaki gerçek çok daha önemli de�il mi?

Emek araçlar�ndan yoksun kalan i�çi geçim araçlar�na ula�abilmek için yaln�zca ücretli kölelik zinciri ile sermayedarlara s�k�ca ba�lanmak zorunda kal�r. Sermayenin egemenli�i alt�nda zihin eme�i beden eme�inden ayr��arak kar��t saflara geçer, beden emekçisi bir bütünün ancak bir parças�n� yapan kimse olarak ürünü zihinde tasarlama yetisinden kopar�larak tekdüze bir kimse haline getirilir. Di�er yandan sermaye i�çiyi bir üretim kolundan di�erine f�rlat�p att�� için i�çiden farkl� i�levlere h�zla adaptasyon ister. Bu nedenle i�çilerin çok yönlü olmalar�, buna uygun e�itilmeleri ve yeti�tirilmeleri için sermaye devleti harekete geçirir.

Marx ve Engels, sermayenin kendisini gömecek mezar kaz�c�lar�n� kendi elleriyle yaratmas�ndan bahsederken bir yandan her türlü eme�in ücretli emek haline gelmesi ile giderek büyüyen i�çi s�n�f� ordusunun sermaye taraf�ndan olu�turulmas�na vurgu yapar di�er yandan bu i�çi ordusunun bizzat sermaye taraf�ndan e�itilmesinden söz ederler. Dahas� Marx, i�çi s�n�f�n�n sermayenin ihtiyaçlar� do�rultusunda bu çok yönlü yeti�tirilmesi zorunlulu�unu sermaye için bir ölüm kal�m sorunu haline geldi�ini söyler. Politeknik okullar, tar�m ve meslek okullar�n�n aç�lmas� ile i�çi s�n�f�n�n farkl� üretim araçlar� kullanmay� ö�rendi�ini belirten Marx, “Hiç ku�ku yok ki, kaç�n�lmaz oldu�u üzere siyasal gücün i�çi s�n�f� taraf�ndan ele geçirilmesiyle, teknolojik e�itim de, hem teorik hem de pratik olarak, i�çi okullar�ndaki yerini alacakt�r¹” der.

Marx ve Engels'in bu analizi yapt�� y�llarda i�çi s�n�f� henüz Kuzey Avrupa'n� küçük bir bölümünde varl��n� hissettiriyordu, ezici ço�unlu�u herhangi bir e�itimden yoksundu, Marx'�n söz etti�i okullar bir elin parmaklar� kadar ancak vard�.

��çi s�n�f� bugün dünya nüfusunun ezici ço�unlu�unu olu�turmaktad�r, siyasal iktidar� henüz ele geçirmemi� olsa da i�çi s�n�f�n�n büyük ço�unlu�u e�itimlidir, bunlar�n önemli k�sm� yüksek okul mezunudur.

Dünya nüfusunun 7,75 milyar ki�iye ula�t�� günümüzde ücretlilerin say�s� 3,3 milyard�r. Aileleri ile birlikte hesaba kat�ld��nda i�çi s�n�f� ordusunun muazzam büyüklü�ü ortaya ç�kar. Geli�mi� kapitalist ülkeler bir yana Türkiye'de yüksek ö�renim görenlerin say�s�ndaki art�� i�çi s�n�f�n�n e�itiminin hangi düzeye ula�t��n� gösterir. 1984 y�l�nda yüksek ö�renim görenlerin say�s� 320 bin civar�nda iken 2012 y�l�nda say� 4,5 milyona ve 2019'da 8 milyona yakla�m��t�r.

2020 dünyas�nda 5,19 milyar cep telefonu kullan�c�s� var ki bu dünya nüfusunun %67'sine tekabül ediyor. �nternet kullan�c�s� 4,54 milyar (%59). Aktif sosyal medya kullan�c�lar� say�s� ise 3, 80 milyar (%49)². Hiç ku�kusuz bu teknoloji ürünlerine eri�imin e�itsiz oldu�u, bunlar�n üst gelir grubunda yer alanlar�n ellerinde daha büyük oranda yo�unla�t�klar� biliniyor olsa da bu dünya nüfusunun büyük bölümünün bu araçlara eri�ti�i ve eri�im oran�n�n yükseldi�i gerçe�ini de�i�tirmiyor. Örne�in 2019 Haziran'�ndan 2020 Haziran'�na dünya nüfusu yüzde 1,1 artm��ken cep telefonu kullan�c�lar�n say�s� yüzde 2,4 (124 milyon), internet kullan�c�lar�n say�s� yüzde 7 (298 milyon) ve sosyal medya kullan�c�lar�n say�s� yüzde 9,2 (321 milyon) artm��t�r.

Emperyalizmin emperyalist küreselle�me evresinde kat� olan her �ey çok daha h�zl� buharla�makta dün kutsal olan bugün çok daha h�zl� biçimde s�radanla�abilmektedir. Emperyalist küreselle�me evresindeki sermaye ulus, �rk, din, aile ve ya�at�lmakta olan çe�itli geleneklerin alt�ndaki hal�y� çok daha h�zl� çekip almaktad�r. ��çi s�n�f� �imdi yaln�zca çok daha kalabal�k ve e�itimli de�il art�k çok daha dünyasald�r ve komünizmi kurmak için potansiyel olarak çok daha birikimlidir.

Ku�kusuz bu birikim en çok genç nüfusta kar��l�k bulmaktad�r. Bu yaln�zca kendi ça��n�n en dinamik ve ate�li temsilcisi olmas� nedeniyle de�il biriken ve çözülemeyen çeli�kilerin en büyük ac�s�n� ve a��rl��n� çeken olmas� nedeniyle de böyledir.

Dünyadaki 3,3 milyar ücretlinin yüzde 61'i (2 milyar) kay�ts�zd�r, 700 milyonu bir i� sahibi olmas�na ra�men a��r� veya orta yoksulluk içinde ya�amaktad�r. Görülüyor ki i�çi s�n�f�n�n büyük ço�unlu�u güvencesiz ve çok kötü ko�ullarda, dü�ük ücretli olarak çal��makta ve 172 milyonu i�sizdir³.

��sizlik, kay�t d�� ve kötü çal��ma ko�ullar�, dü�ük ücretler, güvencesizli�e en çok maruz kalanlar gençlerdir. 2017 y�l� itibar�yla gençler küresel düzeydeki i�siz nüfusun yüzde 35'ini olu�turmaktad�r. Örne�in �talya, �spanya, Yunanistan, Tunus gibi ülkelerde genç i�sizlik oran� yüzde 35'in üzerinde, Brezilya, �ran, Fransa ve �ran'da yüzde 20-28 aras�ndad�r. Çal��an her 10 gençten 5'i nitelikleriyle uyumsuz i�lerde çalmaktad�r. Çal��an her 10 gençten 6's�, ortalama ücret düzeyinin alt�nda kazanmaktad�r. Her 10 gençten 8'i kay�t d�� çal��maktad�r. 2017 y�l� itibar�yla geri ve orta düzeydeki kapitalist ülkelerde istihdamda yer alan gençlerin yüzde 39'u (160.8 milyon genç) orta düzey veya a��r� yoksulluk seviyesinde, ba�ka bir ifadeyle çal��t�� halde günlük 3,10 dolar�n alt�nda kazanarak ya�am�n� sürdürmeye çal��maktad�r.

Türkiye'de de durum benzerdir. Genç i�sizlik oran� yüzde 27'i a�m�� durumda, e�itimde olmayan, i� aramaktan umudunu kesen gençler (yakla��k yüzde 30) buna eklendi�inde gençlerin yar�s�ndan fazlas�, yakla��k yüzde 57'si bo�tad�r⁴.

KEND�L��NDEN B�L�NÇ
Yüksek ö�renimde okuyan gençlerden birisi “bizim s�n�fta 90 ki�i var neredeyse yar�s� çal��yor” diyor, bunlar ya fabrikalarda çal��yor ya kuryelik yap�yor ya da hangi i� olursa onu kabul etmek zorunda kal�yor⁵. Yüksek ö�renim gören gençlerin önemli bölümü ya i� bulam�yor ya da ald�� e�itimle alakas�z bir i�te dü�ük ücretle ve güvencesiz çal��mak zorunda.

Lise alt� okul mezunlar�n�n durumu da benzer. ��sizlik, güvencesizlik, belirsizlik, dü�ük ücretli kötü çal��ma ko�ullar�na raz� olmalar�na neden oluyor.

Genç nüfusun ezici ço�unlu�u emekçi ailelerden geldi�i hesaba kat�ld��nda ve bu ailelerin geçim �artlar� ziyadesiyle kötü oldu�u dü�ünüldü�ünde gençli�in s�n�fsal gerilimin en �iddetli ya�and�� sinir uçlar�n� temsil etti�i kolayca anla��l�r.

Z ku�a�� olarak adland�r�lan gençler, istikrars�z bir dönemin, yabanc�la�man�n ve karma�an�n çocuklar� olarak da tan�mlanabilir⁶. Teknolojiyi kullan�m biçimleri tam da bu yabanc�la�ma ve karma�an�n, kendine dönüklü�ün, vurdumduymazl��n görünümlerini de yans�t�yor olabilir. Ne ki bu sadece gerçe�in bir yüzü ya da görünen taraf�d�r. Görüntünün ard�ndaki gerçek çok daha önemli de�il mi?

Bu ku�a�� ezici ço�unlu�u i�çi emekçi ailelerinden gelmiyor mu?

Bir yandan e�itilmi�, her türlü teknolojik araca ula�ama ve kullanma imkan� olan, birer dünya insan� olarak burjuva ideolojisinin yüzlerce y�ll�k ulusalc�l�k, dincilik, ailecilik, cinsiyetçilik vb. bas�nc�ndan potansiyel olarak kurtulma imkan� bulan bir halk gençli�i; bir ba�ka deyi�le bizzat sermaye taraf�ndan ço�alt�lan ve e�itilen birikmi� muazzam bir üretici güç, di�er yandan bu üretim gücünü de�erlendiremeyen, i�siz, güvencesiz, geleceksiz ve yar�s�ndan ço�u bo�ta olan bir ku�aktan söz ediyoruz.

Varolu�sal kriz içindeki burjuva toplumda birikmi� bütün çeli�kilerin sinir uçlar�nda gezinen gençli�in dünyan�n her taraf�nda patlayan ayaklanmalar�n en büyük en ate�li ve en devrimci kitlesini olu�turmas� tesadüfi de�il.

Geçti�imiz yüzy�l�n ba��nda i�çi s�n�f�n�n kendili�inden bilinci sendikal mücadelelerle kendini gösteriyordu, emperyalist küreselle�me sürecinde kapitalizmin varolu�sal krizi ko�ullar�nda ise kendili�inden bilinç ayaklanmalar biçiminde pratikle�iyor. Kopu� ku�a�� ya da güncelde Y ve Z ku�a�� olarak adland�r�lan ku�aklar bu kendili�inden bilincin en büyük toplumsal taban�n� olu�turuyor. Genç kad�nlar�n bugüne kadar hiç olmad�� kadar kitlesel ve etkili oldu�u bu ayaklanmalar ayn� zamanda 21. yüzy�l�n kad�n devrimi bilincindeki s�çraman�n göstergesidir. LGBT�+…ve ekoloji mücadelesinin de hiç olmad�� kadar yayg�nla�mas�, ayaklanmalara vesile olmas� ya da ayaklanmalar�n önemli kitlesel güçlerini olu�turmalar� da bu kendili�inden bilincin dünyasal ölçekte nas�l geni� bir toplumsal tabana yay�ld��n� ortaya koyuyor.

DEVR�MC� N�TEL�K
Ayaklanmalar �eklinde �iddetli patlamalar�n y�k�c� kuvveti haline ne ölçüde gelirse gelsin Kendili�inden bilinç yine de sermaye egemenli�ini y�kmaya, birikmi� ve sistem içinde çözülmesi imkân� ortadan kalkm�� çeli�kileri a�maya hizmet edemez. Çeli�kilerin bu denli keskinle�ti�i ko�ullarda sermaye s�n�f� emekçilere kar�� devletin sald�r� silah�n� çok daha etkin kullanmaktad�r. Politik özgürlü�ün en geni� uyguland�� ülkelerde dahi yeni bask� ve devlet terörü yasalar� ç�kar�lmaktad�r.

Bu ko�ullar alt�nda ayaklanmalar merkezile�tirilemedi�inde ve iktidar hedefi ile yönetilemedi�inde ayaklanmac�lar ortaya att�� talepleri gerçekle�tiremez. Merkezile�me ve iktidar hedefi kendili�inden bilincin a��lmas� ve Lenin'in deyimi ile “kendisi için bilinç” halini almas�yla gerçekle�ebilir. Bunun bir örgüt ya da örgütler toplam� olarak bir örgütlenmeyi gerektirdi�i aç�kt�r. Kopu� ku�a�� ancak böyle bir örgütlenmeye yöneldi�inde kapitalizmi imha ederek kurtulu�unu sa�layabilir. Merkezile�mi� bu örgütler toplam�n�n iç i�leyi�inin demokratik olmas� gerekti�ini söylemeye bile gerek yok. Ancak böyle demokratik bir i�leyi�le çürümü� burjuva düzenin ac�s�n� çeken toplumun bütün kesimleri bir araya getirilebilir. Böyle bir demokratik i�leyi�in nesnel olanaklar� ya da ko�ullar� hiç olmad�� kadar geli�mi�tir. Buna kar��n en geni� demokrasi ancak sermayeye kar�� güçleri merkezile�tirmeye hizmet etti�i müddetçe mücadelenin önünü açabilir.

Merkezile�mi� ve iktidar hedefi ile donanm�� bir örgütlenme kendisini kapitalizmi y�kma, cins özgürle�mesini sa�lama, ekolojik y�k�ma son verme davas�na adayan insanlar�n olu�turdu�u bir çekirdekten yoksunsa istenen sonucu elde edemez. Bugünün en temel ihtiyac� kitlelere devrim ve komünizm, cins özgürlü�ü ve ekolojik kurtulu� bilincini ta��yan ve bütün zaman�n� bu u�urda harcayan profesyonel devrimcilerin say�s�n� art�rmakt�r.

Komünizmi kurmaya aday nitelikli insan sermaye taraf�ndan haz�rlanm��t�r. Bu y�k�c� kuvvetin ayn� zamanda yap�c� bir kuvvet olarak kendini haz�rlamas� ancak devrimcilerden olu�an ya da devrimcile�en örgütler üzerinden gerçekle�tirilebilir.

Gençlik ancak böyle bir devrimci nitelik yüklendi�inde sermayeden ve fa�izmden kurtulu�unu sa�layabilir.

D�PNOTLAR
1) Marx, Kapital 1, sf., 465-466 Yordam Kitap
2) https://www.slideshare.net/DataReportal/digital-2020-global-digital-overview-january-2020-v01-
3) https://www.ilo.org/ankara/news/WCMS_679784/lang--tr/index.htm
4) https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-50054225
5) https://www.gazeteduvar.com.tr/video/2020/07/07/gencler-ne-istiyor-kubra-laz-sinifimin-yarisi-kuryelik-yapiyor-fabrikada-calisiyor/
6) https://www.gazeteduvar.com.tr/dunya-forum/2020/06/28/z-kusagi-bizi-kurtarmayacak/

Arif Çelebi yazd� l Z ku�a��: Kendili�inden bilinç ve devrimci nitelik

�lgili Haberler