CİSST Temmuz ayı raporunu açıkladı

CİSST, 01-31 Temmuz 2021 tarihleri arasında hapishanelerden gelen Covid-19 kaynaklı şikayetler sonucunda rapor hazırladı. 

Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği (CİSST), hapishanelerden gelen Covid-19 kaynaklı şikayetler neticesinde 01-31 Temmuz 2021 tarihleri arasını kapsayan bir rapor hazırladı. 

92'si kapalı hapishane, 49'u açık hapishane olan 141 kurumdan alınan bilgiler ışığında hazırlanan rapor: Hapishanelerde Kapasite Sorunu, Hapishanelerin Genel Durumu ve Hijyen Önlemleri, Mahpusların Hijyeni, Beslenme, Sağlık Hakkına Erişim, Karantina, Vakalar, Özel İhtiyacı Olan Mahpusların Karşılaştıkları Sorunlar, Diğer Şikayetler başlıklarından oluşuyor.

HAPİSHANELERDE KAPASİTE SORUNU
Rapora göre tutsaklar koğuşlarının kalabalık, yatakların birbirlerine yakın mesafede olduğunu, bu yakınlıkta uyumak zorunda kaldıklarını, sosyal mesafe koyamadıklarını, açık hapishanelerde farklı koğuşlarda kalan mahpusların ortak alanlarda ve yemekhanelerde bir araya gelmek zorunda kaldıklarını aktardı.

HAPİSHANELERİN GENEL DURUMU VE HİJYEN ÖNLEMLERİ
Salgın başlangıcında hapishanelerin belli aralıklarla ve düzenli şekilde dezenfekte edilirken son dönemde bu sıklığın azaldığı belirtilen bu başlık altında yer alan şikayetler şöyle: 
▪ “Bazı hapishanelerde mahpuslara dağıtılan yatak, battaniye, nevresim ve çarşafların kullanılmış ve kirli verildiği, kantinde satılan ürünlerin tek tip olması sebebiyle alerjisi olan mahpusların bu ürünleri alamadığı,
▪ Havaların ısınmasıyla birlikte bazı hapishanelerin dağıttığı battaniye ve çarşafların içinden hamam böceği çıktığı, bu odalara temizlik malzemeleri verilmediği,
▪ Bazı hapishanelerin bazı koğuşlarında, kalabalık sebebiyle temiz hava akışının sağlanamadığı,
▪ Bazı kapalı hapishanelerde koğuş pencerelerinin küçük olması sebebiyle yeterince havalandırılamadığı,
▪ Bazı hapishanelerde infaz koruma memurlarının sosyal mesafe kurallarına uymadan üst araması yaptıkları, yatak, kişisel malzemeler ve çöpleri aynı eldivenleri kullanarak koğuş araması yaptıkları, bu aramalar sırasında mahpuslara maske verilmediği, mahpusların kişisel eşyalarına el konulduğu,
▪ Bazı hapishanelerde infaz koruma memurlarının koğuş aramalarında gerekli hijyen önlemlerini almaması ve eldiven takmaması koğuşlarda kalan risk grubunda ve kronik hastalıkları olan mahpusları kaygılandırdığı,
▪ Bazı hapishanelerde infaz koruma memurlarının sayım sırasında sosyal mesafeye uymadığı ve maske takmadıkları,
▪ Bazı hapishanelerde infaz koruma memurlarının ve kurum içi personelin karantina koşullarına uymadıkları, günübirlik evlerine gidip geldikleri ve mahpuslarla fiziksel temasları olduğu,
▪ Bazı hapishanelerde aşı olan infaz koruma memurlarının hijyen önlemlerini azalttığı, maske takmadan koğuşlara girdikleri belirtilmiştir."

Raporda öne çıkan bilgiler şöyle: 
MAHPUSLARIN HİJYENİ
▪ "Bazı hapishane idareleri koğuşlara sabun, çamaşır suyu ve dezenfektanı ücretsiz dağıtırken bazı hapishanelerde bu malzemelerin ücretsiz dağıtılmadığı,
▪ Ücretsiz dağıtılan malzemelerin sınırlı ve ihtiyacı karşılama konusunda yetersiz olduğu, ücretini ödeyemeyen, maddi durumu iyi olmayan mahpuslara da yeterli malzeme sağlanmadığı,
▪ Bazı hapishanelerde mahpuslara maske verildiği, bazı hapishanelerde ise mahpuslar talep etmelerine rağmen koğuştan çıktıkları diğer alanlarda maske verilmediği,

▪ 65 yaş üstü mahpuslara ayda bir adet maske verildiği,
▪ Bazı hapishanelerde verilen maskelerin kalitesiz olduğu,
▪ Birçok hapishanede tuvaletlere temizlik ve hijyen malzemelerinin konulmadığı,
▪ Banyoların kirli olduğu, kalabalık koğuşlarda banyo kullanımı ve saatlerin kısıtlandığı,
▪ Tuvalet ve lavabo sayısının az olduğu,
▪ Bazı hapishanelerde suların kirli ve kullanılamaz olduğu, suların sık sık kesildiği, sıcak suyun sınırlı ve belirli zamanlarda verildiği,
▪ Bazı hapishanelerde suya kota konulduğu, kişi başı 50 litre sıcak, 150 litre soğuk su verildiği, bu nedenle düzenli koğuş ve kişisel temizliği yapılamadığı,
▪ Kişisel hijyenin sağlanmasında sorunlar yaşandığı belirtilmiştir."

BESLENME
▪ “Bazı kapalı hapishanelerde verilen yemeklerin kalitesiz olduğu, hijyenik olmadığı ve yemeklerin soğuk verildiği,
▪ Bazı yemeklerden sinek ve kurt çıktığı,
▪ Yemeklerin tüm mahpusların ihtiyacını karşılamada yetersiz olduğu, bazı hapishanelerde hazır işlenmiş gıdalar verildiği,
▪ Tüm bu sorunlar sebebiyle hapishanelerde dağıtılan yemekleri yiyemeyen mahpusların beslenme ihtiyaçlarını kantinden karşılamak zorunda bırakıldıkları,
▪ Hapishanelerde dağıtılan yemeklerde et ve karbonhidrat dengesi sağlanmadığı, ağırlıklı olarak sebze, pilav ve makarna verildiği,
▪ Bazı hapishanelerde yemek dağıtımının üstü açık karavanla yapıldığı ve tüm koridorları dolaşan karavanlar için hijyen önlemlerinin alınmadığı,
▪ Yemeklerle ilgili sorunların ilgili tüm kamu kurumlarına şikayet olarak iletildiği fakat bu konuda herhangi bir iyileştirme yapılmadığı,
▪ Kantindeki ürünlerin pahalı ve ürün çeşitliliğinin az olduğu,
▪ Bazı hapishanelerin kantinlerinde satılan meyvelerin çürük olduğu, mahpuslar ürünlerin pahalılığı sebebiyle haftada ancak bir çeşit meyve alabildikleri,
▪ Diyet yemek verilmediği, diyet yemek veren hapishanelerde ise hastalıklar dikkate alınmadan tek tip diyet yemek verildiği,
▪ Vitamin ve bağışıklık güçlendirici takviyelerin sağlanmadığı belirtilmiştir."

SAĞLIK HAKKINA ERİŞİM
▪ “Hasta, yaşlı ve risk grubuna giren mahpuslar için önlemler alınmadığı, temizlik malzemesinin dağıtılmadığı, mahpusların önlemlerini kendileri aldığı,
▪ Bazı hapishanelerde doktorun revire gelmediği veya düzenli gelmediği, mahpusların İl Sağlık Müdürlüğü ve Sağlık Bakanlığı'na revir talepleri için dilekçe yazdıkları fakat cevap alamadıkları,
▪ Bazı mahpusların uzun zamandır revir doktorunu görmedikleri,
▪ Revire çıkarılmayan mahpusların şikayetlerini dilekçe yazarak veya kapıya gelen infaz koruma memurlarına aktardıkları ve bu dilekçelerdeki ifadeler doğrultusunda ilaç temini yapıldığı,
▪ Bazı mahpusların revire çıksalar da tüm ilaçlara erişemedikleri, raporlu ilaçlarını alamadıkları veya zamanında verilmediği ve tahlillerinin yapılmadığı,
▪ Bazı mahpusların hapishane revirlerinde yeterli sağlık hizmeti alamadıkları,
▪ Bazı mahpusların kendilerinde Kovid-19 belirtileri olduğunu düşündükleri, bu sebeple test olmayı talep ettikleri ve test taleplerinin karşılanmadığı,
▪ Bazı hapishanelerde Kovid-19 olan mahpusların bir arada tutulduğu, bu koğuşların kalabalık ve koğuşların varolan kapasitesinin üstünde olduğu,
▪ Birçok hapishanede hastane sevklerinin ve düzenli tedavi görme olanaklarının olmadığı,
▪ Kovid-19 olan bazı mahpusların hastaneye sevk edildiklerinde herhangi bir kontrol yapılmadan yalnızca ilaç verip hapishaneye geri gönderildikleri,
▪ Bazı hapishanelerde sınırlı sayıda hastane sevki yapıldığı, bazı hapishanelerde hastane randevularının iptal edildiği, ameliyat tarihi gelen mahpusların randevularının da hastane sevklerinin yapılmaması sebebiyle ertelendiği,
▪ Heyet raporu gerektiren ilaçların revirde ve ilçe hastanelerinde yazılamadığı durumlarda, daha büyük ve heyet bulunan hastanelerde yazılması gerektiği, bazı hastanelerin pandemi hastanesi olması nedeniyle mahpusların heyete çıkarılamadığı ve ilaca erişirken sorunlar yaşadığı,
▪ Birden çok hastalığı olan mahpusların sadece bir hastalığı için hastaneye sevk edildiği, diğer hastalıkları için sevk edilmedikleri, tedavi olamadıkları ve diğer hastalıkları için tekrar sevk edilmeyi bekledikleri,
▪ Birçok hapishanede diş ünitelerinin hizmet vermediği, hapishanelerdeki diş hekimlerinden hizmet alınamadığı, diş çekimi, dolgu vb. müdahaleler için gerekli ekipmanın bulunmadığı, yalnızca antibiyotik ve ağrı kesicilerle tedavilerinin yapıldığı,
mahpusların hastane sevkleri yapılamadığı için dişten kaynaklı şikayetlerinin art ığı,
▪ Bazı hapishanelerde acil değil denilerek mahpusların göz tedavilerinin aksatıldığı,
▪ Revir doktorlarının mahpusların sağlık durumları sebebiyle hastaneye sevk edilmesinin gerekli olduğunu ifade ettikleri hallerde dahi hapishane idarelerinin hastane sevklerini gerçekleştirmediği, uzun zamandır hastane sevki yapılmayan durumu ağırlaşan hasta mahpuslar olduğu,
▪ Kanser hastalığı başta olmak üzere düzenli takip edilmesi gereken hastalıkların takibinin yapılmadığı,
▪ Kronik hasta mahpusların hastane sevklerinin uzun zamandır yapılmamasının sağlık sorunlarının artmasına neden olduğu ve bunun durumlarını kritik aşamalara getirdiği,
▪ Bazı hapishanelerde hastaneye sevk edilen mahpuslarda sosyal mesafenin gözetilmediği, bazı hapishanelerde sıklıkla çift kelepçe uygulandığı,
▪ Hastane sevkleri yapılacak mahpuslara hapishanelerdeki X-RAY cihazlarından geçmeden önce infaz koruma memurları tarafından üst araması yapıldığı, X-RAY cihazından geçtikten sonra da dış güvenlikten sorumlu jandarmalar tarafından tekrar bu aramanın tekrarlandığı, sürekli dışarıda çalışan jandarmaların bulaş risklerinin olduğu, salgının yayılmamasına yönelik eldiven, tulum gibi önlemler almadan arama yaptıkları,
▪ Birden fazla mahpusun ringlerde taşınmasının bulaş riskini arttırdığı,
▪ Mahpusların götürüldükleri hastanelerin bulundukları hapishanelerden uzak olması sebebiyle ringlerde kalma sürelerini ve hastalık riskinin arttığı,
▪ Hastanelerde tedavileri devam eden ve mahkum koğuşlarında kalan mahpuslara refakatçi bulundurmalarına izin verilmediği, bu nedenle ihtiyaçlarına erişemedikleri ve kaldıkları mahkum koğuşlarının hijyenik olmadığı,
▪ Bazı hapishanelerde ilk doz aşıların yapıldığı, bazı hapishanelerde engelli, kronik hastalıkları olan ve 40 yaş üstü mahpuslara ikinci doz aşıların yapıldığı,
▪Bazı hapishanelerde mahpuslara aşı seçme hakkı tanırken bazı hapishanelerde tanınmadan Sinovac aşısının yapıldığı, aşı olmak istemeyen mahpuslara açık görüşe çıkartılmayacağı bilgisi verildiği belirtilmiştir."

KARANTİNA KOĞUŞLARI
▪ “Hastaneden dönüşte 14 gün boyunca karantinada kalarak virüs kapma riskinin artacağı endişesiyle genel olarak tüm mahpusların hastaneye sevk konusundaki endişelerinin arttığı, hayatlarını tek başına idame ettiremeyen mahpusların da karantinada ihtiyaçlarını nasıl gidereceklerini bilemedikleri için hastaneye sevk olmak istemedikleri,
▪ Hastaneye gitmek zorunda kalan ağır hasta mahpusların hastaneden döndükten sonra karantinada tutulduğu ve ihtiyaçlarını tek başına karşılayamayan mahpusların birçok problem yaşadıkları,
▪ Gözlem altında tutulmaları ve tek başına kalamayacaklarına dair doktor raporları bulunan hasta mahpusların, karantina koğuşlarında tek tutulmaya devam edildiği, kendilerine hiçbir sağlık hizmetinin verilmediği ve düzenli olarak kontrollerinin yapılmadığı,
▪ Bazı karantina koğuşunda kalan hasta mahpusların gerekli sağlık hizmetlerinden yeterince faydalanamadıklarını düşündükleri,
▪ Bazı hapishanelerde karantina koğuşunda kalan mahpusların bu koğuşlara yeni alınan mahpuslar sebebiyle karantina sürelerinin arttığı, testleri negatif çıkmasına rağmen 15 günden çok daha uzun süreler boyunca karantina koğuşunda kalmak zorunda oldukları,
▪ Bazı hapishanelerde havalandırmaların keyfi olarak geç açıldığı ve erken kapatıldığı, havalandırmanın kapatılmasının temiz hava imkanlarını asgariye indirdiği,
▪ Bazı hapishanelerdeki karantina koğuşlarının hijyenik olmadığı, temizlenmesine yönelik idareye şikayet iletilse de temizlenmediği ve yeterince havalandırılmadığı,
▪ Bazı hapishanelerde karantinada tek tutulan mahpusların havalandırmaya çıkarılmadıkları veya havalandırma olmayan alanlarda tutuldukları, bu nedenle karantina koşullarının tecrit şeklinde uygulandığı,
▪ Bazı hapishanelerde karantina olarak kullanılan alanların koğuş şeklinde olduğu, mahpusların kalabalık gruplar halinde kaldıkları,
▪ Bazı hapishanelerdeki karantina koğuşlarının kapasitesinin üstünde mahpus barındırdığı, yakın mesafeli ranzalarda kaldıkları veya mahpusların yerde yattığı,
▪ Bazı hapishanelerde 14 günlük karantina süreci dolmadan mahpusların koğuşlara dağıtıldığı, bu nedenle vakaların arttığına dair iddiaların olduğu,
▪ Bazı hapishanelerin karantina bölümlerinde kalan mahpusların gazete, radyo, TV, kitap, semaver gibi temel ihtiyaçlarının karşılanmadığı,
▪ Bazı hapishanelerde mahpusların kurum kantininden ücret ödeyerek aldıkları radyolara el konulduğu, AM bandına erişimin engellenmesinin haber alma hakkını asgariye indirdiği,
▪ Bazı hapishanelerde Kovid-19 şüphesi veya önlemleri sebebiyle karantinada tutulan mahpusların diğer mahpuslara göre telefon hakları ve açık havaya erişimlerinin sağlanmadığı,
▪ Bazı ağır hasta mahpusların karantina koşulların olumsuz etkileri sebebiyle sağlık durumlarının daha da kötüleştiği belirtilmiştir."

ÖZEL İHTİYACI OLAN MAHPUSLARIN KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR
▪ “Ağırlaştırılmış müebbet hükümlüsü mahpusların ziyaretlerin iptal edilmesi üzerine artırılan telefon görüşü süreleri var olan sürelerine eklenerek kullandırılmadığı, bu durumun pandeminin yarattığı sorunları telafi etmediği,
▪ Bazı hapishanelerde ağırlaştırılmış müebbet mahpusların havalandırma saatlerinin azaltıldığı, bu durumun adli ve siyasi ağırlaştırılmış müebbet mahpuslarda farklılık gösterebildiği, günde bir saat havalandırmaya çıkarılan mahpusların yeterli temiz hava alamadıkları,
▪ Ağırlaştırılmış müebbet mahpuslar havalandırma kapılarının 1 saat açık kalması ve sebebiyle çamaşır suyu veya deterjanla temizlik yapamadıkları, yaptıklarında ise odalarını yeterince havalandırmadıkları için mide bulantısı gibi zehirlenme belirtileri ve solunum sorunları yaşadıkları,
▪ Ağırlaştırılmış müebbet mahpusların hücre pencerelerindeki demir parmaklıklara ek olarak sık dokunmuş elek takıldığı, bu elek telinin temiz hava girişini engellediği,
▪ Yeterince havalandırmanın sağlanamadığı koğuşlarda yatakların ve duvarların küflendiği, nemin yoğun olması sebebiyle üst solunum rahatsızlıklarına neden olduğu,
▪ Spor, sohbet, atölye gibi etkinliklerin iptal edilmesi sebebiyle ağırlaştırılmış müebbet mahpusların havalandırma saatleri dışında sosyalleşemedikleri,
▪ Pandemi sebebiyle ağırlaştırılmış müebbet mahpusların daha çok çamaşır yıkadığı, havalandırmaya 1 saat çıkabildikleri için bu eşyaları odalarında kurutmak durumunda olduğu, bu nedenle solunum yolu sorunları ve romatizmal sorunların arttığı,
▪ Ağırlaştırılmış müebbet hükümlüsü mahpusların tutuldukları hücrelerin küçük ve tek lavabo olması sebebiyle bulaşık, yemek ve tuvalet ihtiyaçlarını aynı yerde karşılamak zorunda oldukları, bu durumun hijyeni sağlamayı zorlaştırdığı,
▪ Tek başına tutulan ve ortak alanlardan diğer mahpuslar gibi faydalanamayan, sosyalleşme imkanı olmayan mahpusların aileleriyle görüşmelerinin de asgariye inmesinin tecrit koşullarını arttırdığı,
▪ Yabancı uyruklu mahpusların farklı gerekçelerle para ve kargo alamadığı, yurtdışına telefon görüşlerinin de aksadığı, bazı yerlerde durduğu, yeni başlatılan görüşme hakkından faydalanamadıkları,
▪ Bazı hapishanelerde radyolarda bulunan AM bandının yasaklanması sebebiyle yabancı uyruklu mahpusların yabancı dilde radyo kanallarına erişemedikleri,
▪ Yabancı uyruklu mahpusların, haklarına erişemedikleri, kötü muamele, aşağılama ve ayrımcılığa maruz kaldıkları,
▪ Bazı yabancı uyruklu mahpusların infaz yasasından faydalanabilmelerine rağmen denetimli haklarını kullanamadıkları,
▪ Yabancı uyruklu mahpusların farklı yemek kültürleri olabilmesi sebebiyle Türkiye hapishanelerinde çıkan yemeklere alışmakta zorlandıkları, kantinde yeterli çeşitlilik olmaması sebebiyle gıdaya erişemedikleri,
▪ Cinsiyet uyum sürecinde olan trans mahpusların hastane sevklerinin durması sebebiyle uyum süreçlerine devam edemedikleri, farklı gerekçelerle hormon ilaçlarına erişemedikleri,
▪ Bazı hapishanelerde trans kadın mahpuslara kadın kıyafetlerinin verilmediği,
▪ Risk grubunda olan 65 yaş üstü mahpuslar için hiçbir ek önlem alınmadığı,
▪ Engelli mahpusların salgından kaynaklı farklılaşan ihtiyaçlarını karşılamak için özel bir çalışma veya planlama yapılmadığı,
▪ Bazı hapishanelerde kadın mahpusların ücretsiz pede erişemediği,
▪ Bazı kadın mahpusların koronavirüs önlemleriyle birlikte hapishanede beraber kaldıkları 0-6 yaş arası çocuklarını dışarıdaki diğer ebeveynlerine teslim ettikleri ve aylardır yanlarına alamadıkları bu nedenle hem kadın mahpusların hem de çocuklarının olumsuz etkilendiği,
▪ Mahpus öğrencilerin okulların uzaktan eğitime geçmesi sebebiyle eğitim materyallerine ve hapishanelerdeki bilgisayarlara erişemedikleri, fotokopi çekemedikleri, dışarıdan gönderilen fotokopileri alamadıkları ve eğitimlerine devam edemedikleri,
▪ Çocuk mahpuslar için de etkinlik ve diğer eğitsel faaliyetler için hapishanelerde ayrıca bir çalışma yapılmadığı belirtilmiştir."