Hamburg'da Mustafa Kemal Meydanı (!)
Hamburg Alman Türk Birliği Derneği 2018'den bu yana bir mücadele yürütüyor. Hamburg Merkez İlçesi Belediye Meclisi'ne sundukları bir talep o günden bu yana Meclis'te tartışılıyor.
Talep, Mustafa Kemal'in isminin Hamburg'da kamuya açık bir alana; herhangi bir meydana, bir sokağa ya da bir park alanına verilmesi. Anlaşılan o ki başvuru dilekçesine 19 Mayıs 2019'da yapılmış. Mustafa Kemal'in Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu olduğu ve 19 Mayıs 1881 yılında Selanik'te doğduğu bilgileri verilerek başlanmış.
Meclis ise bir görüşme sırasında tanınmış siyasetçi ve devlet yöneticilerinin sokak, meydan, park gibi kamuya açık alanlara isminin verilebileceğini ama bunun pek sık görülen bir durum olmadığını belirtmiş.
Şehir arşivinde araştırma yapılmış, Mustafa Kemal hakkında olumsuz bir bilgiye rastlanmadığını görülmüş ama yine de siyasi nedenlerden kaynaklı sıkıntılar olabileceği gerekçesiyle bu durumun araştırılmasına karar verilmiş. Başvuru yapan derneğe de Mustafa Kemal ile Hamburg arasında bir bağ olup olmadığı sorulmuş.
Dernek Mustafa Kemal ile Hamburg arasında ilişki kurmak için, Türkiye'de açılan ilk konsolosluğun 1924 yılında Alman Konsolosluğu olduğunu, Türkiye'ye gelen ilk yabancı diplomatlardan Rudolf Nadolyn'in de Hamburg'dan getirdiği ahşap malzeme ile Ankara'daki Alman Büyükelçiliği binasını yaptığını belirtmiş. Almanya ile dostluk ve ticaret ilişkilerinin 1924 yılında Mustafa Kemal tarafından yeniden kurulduğu da belirtilmiş. Daha ilginç olanı ise Nazi iktidarından kaçan bazı Yahudi bilim insanlarının Mustafa Kemal tarafından sahiplenildiği ve aileleriyle birlikte kendilerine yeni bir yaşam olanağı sunulduğu anlatılmış. Bu bilim insanlarının da Hamburglu olduğu vurgulanmış.
Türkiye Cumhuriyeti devletinin kurucusunun isminin başka bir ülkede bir yere verilmesi, o ülke insanları tarafından düşünülüp, önerilse bu anlaşılabilir belki. Ya da bu şehirle ilgili yaşanmış bir anı, sürgün hikayesi gibi bir durum da anlaşılabilir.
Ama Mustafa Kemal'in Hamburg ile hiçbir ilişkisi yok.
Peki adının Hamburg'da bir yere verilmesindeki ısrarın nedeni denir? Israr diyorum çünkü anlaşılıyor ki Hamburg Belediye Meclisi de anlamakta zorlanıyor ve her seferinde bu soruyu soruyor. Dernek yöneticileri de Mustafa Kemal ile Hamburg arasında bağ kurmaya çalışıyor.
Bu girişim, AKP iktidarının (Erdoğan'ın) özellikle son yıllarda Avrupa'daki yıpranmışlığından faydalanarak 'laik', 'devrimci', 'kurtuluş savaşçısı' gibi sıfatlarla Türkiye Cumhuriyeti kurucularını cilalayarak yeni bir imaj yaratma girişimi olduğu kadar özellikle yapılan 19 Mayıs vurgusundan da anlaşılacağı üzere yüz yıl önce yaşanmış olan Pontos Rum Soykırımı'ndan bağımsız da ele alınamaz.
Bence Hamburg ile Almanya arasındaki bağı Stefan Ihrig 'Atatürk in the Nazi Imagination' (Türkçe çevirisi Naziler ve Atatürk ismiyle yayınlandı) adlı kitabında şöyle anlatıyor:
"Hitler 1919'dan sonra Türkiye'de olup bitenlerle yakından ilgilenmeye başladı. Atatürk'ün, I. Dünya Savaşı yenilgisinin küllerinden yeni bir ulus inşa etmesine hayran kalmıştı. Münih darbesini büyük oranda Atatürk'ün Ankara'daki isyanı üzerinden modellediler. Hitler daha sonra Atatürk'ü 'karanlıkta parlayan yıldız' olarak gördüğünü, kendisinin ve Mussoli'nin ustası olduğunu açıkladı. Türk hükümetlerinin Ermeni ve Rum azınlıklarla baş etme yöntemini, kendisinin Alman Yahudileri sorununa model aldığını söyledi."*
Sonuç ne olur bilinmez belki de Hamburg'daki Merkez İlçe Belediye Meclisi bir alana ya da bir meydana ya da bir sokağa Mustafa Kemal adını verir. O zaman Ankara'ya da bir Hitler sokağı yakışır…
*Atatürk in the Nazi Imagination, Belknap Press/Harvard University Press, November 2014