GÜNCEL

Kapitalizm ve virüsler

HABER MERKEZ�
20 Mart 2020 Cuma

Koronavirüsü yenidir, ancak materyalist ara�t�rmac�lar son y�llarda virüsler ve kapitalizm aras�ndaki tehlikeli ba�lant�ya defalarca dikkat çekti.

Koronavirüsü yenidir, ancak materyalist ara�t�rmac�lar son y�llarda virüsler ve kapitalizm aras�ndaki tehlikeli ba�lant�ya defalarca dikkat çekti. Salg�n ve pandemilerin sosyal do�as� ile ilgili önemli tezlerin bir özeti:

Rob Wallace ve Mike Davis son on y�llarda virüslerle en esasl� biçimde ilgileniyorlar. Davis, hastal�klar�n tarihsel arka plan� hakk�nda, örne�in "Ku� Gribi: Salg�n Üretimi Üzerine" kapsaml� yaz�lar yazm��t�r. Wallace'�n "Farming Pathogens" (Tar�m Patojenleri) blo�u, y�llarca küresel g�da üretim zincirleri ile grip virüsü aras�ndaki ba�lant�y� ele ald�. Bu katk�lar�n büyük bir k�sm� 2016 y�l�nda "Big Farms Make Big Flu" kitab�nda da yer ald�. Her iki yazar da farkl� odaklara sahip üç merkezi tezi takip ediyor: Birincisi, virüslerin küresel yay�lmas�, kapitalist küreselle�me ve toprak tutma süreçleriyle h�zlan�yor. Sonuç olarak, kapitalizm viral salg�n riskini artt�r�r. �kincisi, kapitalist tar�m, özellikle neoliberal yeniden örgütlenmesinden sonra ölümcül virüs üretimine katk�da bulunur. Üçüncüsü, s�n�f toplumunun pandemilerin ele al�� ve sonuçlar� üzerinde bir etkisi vard�r.

KÜRESEL Z�NC�RLEME
��çilerin ve metalar�n kitlesel hareketlerinin yan� s�ra gittikçe artan genel seyahat hareketlerinin ortaya ç�kan virüslere set çekmek için hiçbir faydas� olmad�� gerçek banal bir bilgidir. Ancak Wallace için, küreselle�mi� kapitalizmin �imdiye kadar yerel olarak yal�t�lm�� sistemleri nas�l tahrip etti�ini ve bunlar� dünya pazar�na nas�l bütünle�tirdi�ini gözlemlemek daha önemlidir. Örne�in, bir virüs su�u (virüsün farkl� alttürlerinin, aralar�nda genetik farkl�l�klar bulunan gruplar�, çn) s�n�rl� bir ekosistemde izole edilirse, bu tür sistemlerin yok edilmesiyle di�er konakç�lara geçer ve h�zla yay�l�r. Wallace, bu mekanizmay� okumaya de�er bir röportajda özetliyor.[1] Bunun bir örne�i, meyve yarasalar�ndan kaynakland�� dü�ünülen Ebola'd�r. Bir yandan, ya�am alanlar�ndaki daralma hayvanlardan insanlara bula�ma olas�l��n� art�r�r. Öte yandan, ormans�zla�ma ve arazi kapma, genellikle virüsün yeterince yay�lmas�n� önleyen do�al s�n�rlar� azalt�r. Önceki ya�am alanlar�n�n daralmas� virüsleri mutasyon olas�l��n� da artt�r�r. Basitçe söylemek gerekirse, Wallace belirleyici bir duruma i�aret ediyor. S�n�rl� ya�am alan�nda, virüsler yeni bula�ma olanaklar� veya daha h�zl� ya�am döngüleri yoluyla yeni ko�ullara uyum sa�lar. Kural olarak, daha k�sa ya�am döngüleri evrimsel bir avantaj sa�lamaz. Bununla birlikte, virüs zay�flam�� konakç�larla kar��la��rsa, hangi virüs su�unun ya�am ve bula�ma süresi daha h�zl�ysa virüs su�u daha iyi yay�labilecek.

SONUÇLARDAN ÖNCE KAR
Virüslerin yay�lmas�n�n bir di�er bile�eni siyasi ba�ar�s�zl�klard�r. Küreselle�mi� üretim zincirlerine ra�men, birkaç ülkenin ekonomik performans� belirli ekonomik sektörlere ba�l�d�r. Özellikle g�da endüstrisinde, en küçük söylentiler sat��lar� vurmak için yeterlidir. Son y�llarda ku� gribinin çe�itli salg�nlar�n�n gösterdi�i gibi, sermaye için yeni virüs salg�nlar�n� en ba��ndan beri örtbas etmek sava�maktan daha iyidir, fakat potansiyel ve gerçek felaketlerin gizlenmesi, reel sosyalist ülkelerde de yayg�n olan bir özellikti.

Küreselle�mi� pazarda ba�ar�s�zl�klar sadece devletleri de�il, �irketleri de etkiliyor. Wallace, Tayland et tekeli CP Grubu örne�ini vermektedir. Çin çiftliklerinden birinde ku� gribi vakalar� ortaya ç�kt��nda, Japonya ilgili bölgeden kanatl� hayvan ithal etmeyi durdurmaya karar verdi. Buna kar��, CP Tayland bu sefer Tayland'da üretim tesislerinde üretimi h�zland�rarak ve Japonya'ya ihracat� art�rarak bundan faydaland�. Sonuç ç�karma yerine, yeni sürdürülebilirlik yerine, her �ey daha önce oldu�u gibi devam etti ve ku� gribi kümes hayvanlar� için en büyük tehlikelerden biri olmaya devam ediyor ve sürekli olarak mutasyon geçirme tehlikesiyle kar�� kar��ya.

NAFTA GR�B�
Wallace, 2009 H1N1 domuz gribi düpedüz "NAFTA gribi" olarak adland�r�yor. Mike Davis'in tezine de�iniyor. Bu, di�er �eylerin yan� s�ra, domuz gribi su�unun neredeyse on y�llard�r nas�l de�i�medi�ine i�aret etti, ancak mutasyonlar 1998'den beri patlad�.[2] Wallace'�n tezine göre, bu bir tesadüf de�il, küreselle�menin yeni bir evresiyle ba�lant�l�. 1994 y�l�nda uygulanan Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anla�mas� NAFTA tar�m, özellikle domuz endüstrisi üzerinde temel etkiye sahipti. Tedarikçiler küresel pazarda merkezile�tirildi. Daha küçük i�letmeler devral�nd�, endüstriyel olarak tutulan hayvanlar�n say�s� giderek artt�r�ld�. Virüslerin daha h�zl� mutasyona u�rad�� ve yay�labilece�i temel olu�turuldu. Bu, daha önce virüs ve mutasyon olmad�� anlam�na gelmez. Daha ziyade Wallace, virüslerin potansiyelini etkileyen neoliberal dönü�ümlerle ili�kili et üretimi ve tar�msal ticaretteki de�i�ikliklere i�aret ediyor.

SA�LIK VE SINIF TOPLUMU
Medyada her gün korona salg�n� vesilesiyle say�lar ele al�nd��nda, genellikle bir yanl�� anlama vard�r: virüslerin statik ölüm oran� yoktur. �nsanlara göre tehlike de�i�mesine ra�men, virüslerin arz etti�i tehlike büyük ölçüde sa�l�k hizmetlerine eri�ime ba�l�d�r. Ve bu, hem küresel e�itsizlik bak�m�ndan hem de yerel olanaklar bak�m�ndan s�n�f toplumunda farkl� �ekilde da��lm��t�r. Ba�ka bir deyi�le, kapitalist toplumlarda meydana gelen bir virüs her zaman s�n�fsal bir karaktere sahiptir, çünkü kaç�n�lmaz olarak virüsler mevcut toplumsal yap�lar içinde kendisini var eder ve hareket eder. Davis'in aç�klad�� gibi bunun iyi bilinen bir örne�i �spanyol gribidir. �spanyol gribi, di�er ölümcül grip türlerinden daha y�k�c�yd�, çünkü o dönem dünya da mevcut sa�l�k durumu vahimdi. Hindistan gibi fakir veya sömürgele�tirilmi� ve açl�ktan ölümün yayg�n oldu�u bölgelerde, dünyan�n di�er bölgelerine göre çok daha öldürücü idi. Ne yaz�k ki, bu korona salg�n�nda durum farkl� olmayacak. Daha fazla oksijen cihaz� ve t�bbi bak�m� olan ülkeler pandemiye daha iyi yan�t verebilir. Ancak sa�l��a eri�im de burada karma��k bir konudur. Sadece hastane ve doktor say�s�n� de�il, ayn� zamanda, örne�in, evde grip semptomlar� ile kimin evde kalabilece�ini ve olas� ücret kayb�n� telafi edebilece�i sorusunu da etkiler.

OLASI PERSPEKT�F
Davis öncelikle sa�l�k ve emeklilik sektörlerinde reformlar ve özelle�tirmelerin geri çekilmesi ça�r�s�nda bulunurken, Wallace'�n ba�ka bir perspektifi var. Geleneksel tar�ma geri dönmeyi red ederken, çok say�da insan� beslemek zorunda kalma gerçe�ine, Marksist biyolog Richard Levin'e ve 1990'lardaki Küba tar�m reformlar�n� örnek alan çiftliklerin yerel kolektiflere teslim edildi�i ve çe�itlendirdi�i bir alternatif öneriyor. Yerel üretim ve tüketimin biyolojik ve do�al ha�ere kontrolünü güçlendirece�i ve potansiyel konakç�lar� virüslere kar�� daha az e�ilimli hale getirece�i umulmaktad�r.

KAYNAK
Mike Davis, Ku� gribi: Salg�n Hastal�klar�n Sosyal Üretimi Hakk�nda
Rob Wallace, Büyük Çiftlikler Büyük Grip Yaratt�
Rob Wallace, Coronavirus: Tar�m endüstrisi milyonlarca ölümü riske atacak.

[1] https://www.marx21.de/coronavirus-gefahren-ursachen-loesungen/
[2] https://socialistworker.org/2009/04/27/capitalism-and-the-flu

* https://aufbau.org/index.php/online-zeitung/2750-kapitalismus-und-viren sitesinde yer alan yaz�y� Nilgün Aslan çevirdi.

Kapitalizm ve virüsler

�lgili Haberler