GÜNCEL

Ya�am Uzun yazd� | Glasgow'da olan Glasgow'da kalmas�n

YA�AM UZUN
9 Kas�m 2021 Sal�

Dünyadaki en zengin yüzde 1'in emisyonlar� 1,5 derece s�cakl�k art�� e�i�inin alt�nda kalma hedefinin öngördü�ünün en az 30 kat üzerinde. En yoksul yüzde 90'� ne yaparsa yaps�n kalan en zengin yüzde 10'un emisyonlar� radikal �ekilde azalmad�� sürece 1,5 derece e�i�i a��lacak.

Küresel s�cakl�k art�� art�k 1,2 °C'ye ula�t�. Yüksek olas�l�kla, Paris Anla�mas�'na göre verilen taahhütler tutulsa bile 2030'lar�n ba��nda o me�hur 1,5 °C'yi geçecek. Y�llar çabuk geçiyor, dünya üzerindeki ya�am çe�itlili�inin bu h�za ayak uydurmas� zor görünüyor. Her kas�m ay� geride kalan y�l�n bakiyesini tutmakla geçiyor. �klim krizinin yol açt�� zarar nedeniyle sadece 2020'de büyük ço�unlu�u ülke içinde olmak üzere 30 milyon insan yer de�i�tirmek zorunda kald�. Geçmi� kay�plar�, gelecek ise yeni felaketleri bildiriyor. Bu kez bu say�lar, istatistikler bin bir türlü yalan� ve aldat�c� vaatleri örtmek üzere Roma'daki G20 zirvesinin ard�ndan �skoçya'n�n en büyük kenti Glasgow'da dökülüyor sermayenin siyasi temsilcilerinin a�z�ndan. Sermayeye kar�� do�a, sermayeye kar�� insanl�k, zirvenin alt ba�l�� bu olmal�yd�. Geçti�imiz y�l salg�n nedeniyle tarihinde ilk kez ertelenen BM �klim De�i�ikli�i Çerçeve Sözle�mesi Taraflar Konferans�, bilinen ismiyle COP zirvesi, Glasgow'da 26. kez düzenleniyor.

BA�INDAN �T�BAREN SORUNLAR
Dünyadaki a�� adaletsizli�i nedeniyle kat�lamayan ülkelerin yan� s�ra �ngiltere'nin salg�n önlemlerini geciktirmesi, çevrimiçi mi yüz yüze mi sorusuna çok geç yan�t vermesi, a�� ve karantina konusunda son ana kadar net kararlar almamas� gibi sebepler nedeniyle zirveye yine erteleme ça�r�lar� yap�ld�. Ancak �ngiltere son anda salg�n önlemlerini gev�etti, a��ya eri�emeyen pek çok ülkenin heyetlerine gerekli say�da a�� sa�land� ve zirve "ola�an" ko�ullar�nda ba�lad�. Daralan dünya ekonomisini yeniden silkindirecek kararlar için sermayenin daha fazla bekleyecek sabr� yoktu. Ne de olsa "ye�il" politikalar "herkesin" iyili�ineydi.

Zirvenin ilk gününde "en kat�l�mc� COP" olaca�� iddias�yla COP26 ba�kanl��n� yürüten, ��, Enerji ve Sanayi Stratejisi eski Bakan� Alok Sharma konu�mas� s�ras�nda salondaki gençlik örgütleri taraf�ndan sloganlarla protesto edildi. Genç eylemciler konu�may� bast�r�rken Birle�ik Krall�k'�n yeni petrol ve gaz sahas� yat�r�mlar�yla (Bunlardan birisi #StopCambo etiketiyle sosyal medyada protesto ediliyor) zirvede sahte iklim sözleri verdi�ini belirterek topluca salonu terk ettiler.

39 bin 509 ki�inin delege olarak kay�t yapt�rd�� COP26 bu aç�dan en kalabal�k zirve. Unite, �tfaiyeciler Sendikas� (FBU), Ulusal E�itim Sendikas� (YDÜ), �leti�im ��çileri Sendikas� ve Kamu ve Ticari Hizmetler Sendikas� gibi önde gelen 14 sendika i�çilerin zirvedeki müzakerelere al�nmad��n� aç�klad�. Oysa fosil yak�t �irketi temsilcileri toplamda 500'ün üzerinde delegeyi zirveye sokmay� ba�ard�lar. Emek güçleri ve sivil toplumun kararlara etkisinin s�n�rland�� bu ko�ullarda ilk gün bu eksiklikler nedeniyle COP26 yönetimi ve �ngiltere hükümeti "günün fosili" ilan edildi.

RESM� Z�RVEN�N �LK HAFTASI
Dünyada art�k 110'un üzerinde ülkenin karbon nötr olma hedefi bulunuyor. En s�k olan� 2050 olmak üzere 2035'te Finlandiya, 2045'te �sveç, 2060'ta Çin, 2070'te Hindistan mutlak olarak karbon salmaya devam etse de karbon tutma/çekme ile sal�mlar�n� nötrlemeyi taahhüt etmi�lerdi. Hatta Suudi Arabistan ve Rusya'dan sonra en büyük 3. fosil yak�t ihracatç�s� Avustralya bile y�l vermeden bir net s�f�r taahhüdünde bulundu. COP26'da bu taahhütlerinin alt�n� dolduracak yeni sözle�me metinleri ortaya ç�kmaya ba�lad�. Her yeni sözle�me bir zafer edas�yla duyurulsa da esasen bu y�l hedeflerinin inand�r�c�l�ktan uzak olmas�n�n yaratt�� hayal k�r�kl��n� telafi etmekten uzaklar.

COP26'n�n ilk haftas�nda aralar�nda en çok kömür kullanan ülkelerden Güney Kore, Endonezya ve Vietnam'�n da dahil oldu�u 46 ülkenin imzac� oldu�u "Kömürden Temiz Enerjiye Küresel Geçi� Deklarasyonu" ile yeni kömür yat�r�mlar�n� sonland�rmak, temiz elektrik üretimini h�zland�rmak, elektrik üretiminde kömürden ç�kmak ve bu dönü�ümden etkilenecek kömür i�çilerini ve maden bölgelerini gözetmek üzere taahhütler verildi. Ayn� zamanda 25 kamu bankas� ve ülke art�k fosil yak�t projelerini desteklemeyeceklerini ve yenilenebilir enerjiye finansman ve destek sa�layacaklar�n� aç�klad�lar. Bir di�er fosil yak�t takip vaadi Küresel Metan Taahhüdü isimli anla�ma oldu. Dünyadaki metan emisyonunun yüzde 40'�ndan sorumlu 106 ülkenin imzac� oldu�u anla�ma ile ülkeler birbirini denetleyerek 2030'a kadar 8 milyar ton karbondioksit e�de�eri metan�n sal�nmas�n� engelleme sözü verdiler. Türkiye'nin Frans�z Kalk�nma Bankas� ba�ta olmak üzere kopard�� 3,1 milyar dolara benzer bir kayna�� Güney Afrika, Asya Kalk�nma Bankas� ve �klim Yat�r�m Fonu'ndan toplamda 8,5 milyar dolarl�k anla�ma ile sa�lad�. Türkiye ise kömür konusunda henüz bir taahhütte bulunmazken 15 STK, yay�nlad�klar� bir raporla uygun ad�mlar at�ld�� takdirde 2030'a gelindi�inde Türkiye'de kömürün kullan�m�na tamamen son verilebilece�ini duyurdu.

Y�lda yakla��k 8 milyar dolarl�k bir fonu do�algaz dahil ülke d�� fosil yak�t projelerinden yenilenebilir enerjiye yönlendirecek ortak bir karar aralar�nda Kosta Rika, Danimarka, ABD ve �ngiltere'nin oldu�u 20'nin üzerinde ülke ve finans kurulu�u taraf�ndan kabul edildi. Özel finans kurulu�lar�n� ba�lamayan bu karar G7'nin May�s'ta ald�� ülke d��nda kömür finansman�n� kesme karar�n�n tamamlay�c�s� niteli�inde. Ülke içinde henüz ba�lamam�� 24 fosil yak�t projesine sahip ABD ve Kuzey Denizi'nde petrol aramay� sürdüren �ngiltere öncülü�ünde bu ülkeler zirve öncesinde Petrol ve Gaz�n Ötesinde �ttifak�'n� (BOGA) kurdular, ancak en büyük iki büyük fosil yak�t fonlay�c�s� Çin ve Japonya'y� ittifaka kat�lmaya ikna edemediler. Benzer bir ittifak yine zirve öncesinde Kömür Sonras� Enerji Küresel �ttifak� (PPCA) ad�yla kurulmu�tu. �ttifaka kat�ld�klar�n� COP26'da duyuran yeni �ehir, eyalet ve i�letmelerle birlikte üye say�s� 164'e ç�kt�. 2030'a kadar kömürden ç�k�� vadeden OECD ve AB ülkelerinin üçte ikisi bu ittifakta yer al�yor. �ttifaktaki finans kurulu�lar� 17 trilyon dolarl�k varl�� elinde bulunduruyor.

Fosil yak�tlardan ç�k�� i�in bir yan�n� olu�tururken di�er yan�n� da "temiz enerji" ve "ye�il" metalar piyasas�n� geni�letecek anla�malar olu�turuyor. Buna göre zirvede 40'tan fazla ülke At�l�m Gündemi (Breakthrough Agenda) ad� alt�nda "ye�il teknolojilerin" ucuzlamas� için standartlar belirleyeceklerini ve yat�r�mlar� koordine edeceklerini aç�klad�lar. Bu "at�l�mlar" öncelikle temiz elektrik, elektrikli araçlar, ye�il çelik, ye�il hidrojen ve sürdürülebilir tar�mdan olu�uyor. 2030'a kadar bunlar�, t�pk� güne� panelleri, LED lambalar, lityum-iyon bataryalar� azg�n madencilik ve sömürgecilik ili�kileri üzerinde ucuzlatt�klar� gibi, tüm uluslar için ucuzlatmay� ve yakla��k 20 milyon yeni istihdam yaratmay� hedefliyorlar. Ayr�ca Ye�il �ebekeler Giri�imi ad�yla ülkeler aras� elektrik iletimini sa�layacak �ebekeler kurarak çöllerden güne� enerjisini, k�y�lardan rüzgar enerjisini yüksek nüfuslu kentlere ta��yacak bir plan tasarlan�yor.

Biden ile Roma'da görü�tükten sonra "itibar�"n� bahane ederek Glasgow'a gitmekten vazgeçen Erdo�an yerine T.C. devletini zirvede, gitti�i ilk gün ülke stand� için kurdele kesen Çevre, �ehircilik ve �klim De�i�ikli�i Bakan� temsil ediyor. Ayr�ca, �BB Ba�kan� Ekrem �mamo�lu Glasgow'a gitti. Gitmeden hemen önce �stanbul �klim De�i�ikli�i Eylem Plan� ile 2050 y�l�na kadar ula��lmas� planlanan 14 hedef belirlendi�ini aç�klad�. �stanbul'un atmosfere sald�� sera gaz� emisyonlar�n� 2030'a kadar 50,9 milyon tondan 25 milyonun alt�na yüzde 52 azaltmay� ve 2050'ye kadar da "net" s�f�ra inmeyi taahhüt etti. �ddial� hedefler olmakla birlikte k�r�lganla�an �stanbul ekosisteminin çökü�ü esnas�nda nas�l somutlanaca�� elbette net de�il. Köklü bir dönü�üm yerine altyap� üzerinden yeni bir sermaye hamlesi.

Paris'in mecliste onaylanmas�ndan birkaç gün sonra IC �ÇTA� Enerji ve Limak Enerji ortakl�� çat�s� alt�nda faaliyet gösteren YK Enerji, baca gaz� emisyon de�erlerini AB standartlar�na çekmek ve verimlili�i art�rmak amac�yla Yeniköy-Kemerköy termik santrallerine 280 milyon avroluk yat�r�m yapt�klar�n� söyleyerek asl�nda yang�nda zarar gören santralin tamir i�lemini bir PR çal��mas�na çeviriyor, ancak daha önce bu standartlarda faaliyet yürütmediklerini de itiraf ediyordu. Elbette, devletten emisyonlar�n�n azalt�m� ve madencili�in zararlar�n�n önlenmesi kapsam�nda bu santrallerin kapat�lmas�na dair Paris'in gerektirdi�i bir ad�m yok. Oysa, Mu�la'daki Yata�an, Yeniköy, Kemerköy termik santrallerinden kaynaklanan hava kirlili�i 1983-2017 y�llar� aras�nda en az 45 bin erken ölüme sebep oldu.

ALTERNAT�F Z�RVE VE �KL�M ADALET� EYLEMLER�
Resmi zirve bir finans zirvesi. �klim krizi sermaye için bir maliyet kalemi. Onunla mücadele ise karl�l�� garanti edecek yat�r�mlara kap� aç�yorsa finanse edilecek projelerden ibaret. Hal böyle olunca 50 y�ll�k aldatmacan�n ve iklim adaletsizli�inin kar��s�nda art�k umudunu kapitalist kurumlardan ve onlarla müzakere ederek reformlar pe�inde ko�an hareket tarz�ndan kopma e�ilimi daha belirgin bir iklim adaleti hareketi bir süredir mayalan�yor. Felaketlerin s�kl��, çap� ve yayg�nl�� artt�kça ve bunun kar��s�nda devletlerin aymazl�� ayyuka ç�kt�kça "kendi kaderini tayin etme" hakk�n� eline almak isteyen bir kitle hareketi meydana ç�k�yor.

�ngiltere merkezli kurulan COP26 Koalisyonu'nun ça�r�s�yla tüm ülkelerde ekoloji ve iklim adaleti örgütleri COP26 ülke koalisyonlar�n� olu�turdu. Resmi zirveden 3 ay kadar önce ba�layan çal��malar, 6 Kas�m Cumartesi günü "Küresel �klim Eylem Günü"ne ve 7-10 Kas�m günleri aras�nda düzenlenecek alternatif zirve olan "Halk Zirvesi"ni örgütlemeye yönelikti. 6 Kas�m'da Glasgow'daki eyleme 100 binin üzerinde ki�i kat�ld�. Dünya'n�n gerçekten neredeyse bütün ülkelerinden eylemciler "adaletsizlik ça�� sona erdi" slogan�yla sokaklar� doldurdu. �ngiltere'deki 100'ün üzerinde gösterinin yan� s�ra dünyada 300'ün üzerinde eylem 6 Kas�m'daki küresel ça�r�n�n yank� buldu�unu gösterdi.

7 Kas�m'da ba�layan Halk Zirvesi ise toplamda 150'nin üzerinde oturum ile resmi zirveden kat�l�m ve konu çe�itlili�i itibariyle çok daha kapsay�c�, çok daha somut ve do�rudan öznelerin sözünün duyuldu�u bir tarzda sürüyor. Oturumlar�n bir k�sm� çevrimiçi ve yüz yüze olarak hibrit, bir k�sm� ise sadece yüz yüze Glasgow'da gerçekle�iyor. �lk 2 gün iklimle ba�lant�l� olarak sa�l�kta adalet için halk duru�mas�, �irketlerin hukuk sistemleri üzerindeki etkileri, çevre hareketine yönelik gözetim politikalar�, ekstraktivist ye�il büyümenin iklim krizini derinle�tirmesi, militarizm, iklim krizini çocuklarla konu�mak, salg�nlarda mücadele, Amazonlar, Latin Amerika ve Kuzey Afrika'da direni� ve adil dönü�üm, ekososyalizmin çözümleri, göçmen haklar� ve s�n�r duvarlar�, iklim bilimi ve aktivizm, i� yerinde iklim krizi, "net s�f�r" ve ormanlar�n özelle�tirilmesi, küçülme ve sömürgecilik, küresel bir ye�il yeni anla�ma, g�da egemenli�i, köylü hareketi ve agroekoloji, iklim borcu ve telafi mekanizmalar�, feminizm ve iklim adaleti ve daha birçok ba�l�kta paneller gerçekle�ti. Programda ayr�ca kentin pek çok noktas�nda süre�en eylemler, yine say�s�z ba�l�kta eylem atölyeleri ve oyunlar yer ald�.

HDP milletvekili Murat Çepni ve Ekoloji Birli�i E� Sözcüsü Süheyla Do�an'�n da aralar�nda oldu�u bir ekip alternatif zirveye ve sokak eylemlerine kat�lmak, dünyan�n dört bir yan�ndan gelen iklim adaleti hareketiyle ba� kurmak için Glasgow'dayd�. Türkiye'de 6 Kas�m eylemleri 15 ilde gerçekle�ti. �zmir ve Mu�la kat�l�m düzeyi ve eylem çe�itlili�i ile öne ç�kan noktalard�. �zmir'de HDK Ekoloji Meclisi 2 gün boyunca stant çal��malar�yla eyleme ça�r� yapt�. Mu�la'n�n ise neredeyse tüm ilçelerinde do�a tahribat�n�n ya�and�� noktalarda örgütler bir araya geldi. Arka arkaya ya�anan kurakl�k, yang�n ve selin ard�ndan kendili�inden gündemde ön s�ralara gelen iklim krizi, bu küresel gün vesilesiyle iklim adaleti talebi etraf�nda iradi bir �ekilde politikle�tirilmeye çal��ld�. Polen Ekoloji'nin de içinde yer ald�� Kazma B�rak Kampanyas� ve Paris �klim Anla�mas�'na kar�� iklim örgütlerinin devletler yerine birbirlerini muhatap ald�klar� Glasgow �klim Taahhüdü gibi çabalar iklim krizi gündemini özellikle Türkiye'deki ekoloji örgütlerinin gündemine sokma konusunda katk� sundu. K�sa süre önce kongresini gerçekle�tiren Ye�il Sol Parti ise bu süreçte bütün gövdesiyle yer alarak yerel örgütleriyle eylemlerin yayg�n bir �ekilde gerçekle�mesini sa�lad�. Di�er emekçi sol partilerin iklim gündemiyle ili�kileni�i ise zay�fl��n� koruyor. Konu halen "çevreciler"in i�i olarak görülüyor. Sendikalar aç�s�ndan ise söylemsel düzeyde bir sahiplenme ve fark�ndal�k olu�sa da kat�l�m ve pratik aç�dan somut bir ad�m yok. Daha önceki "iklim grevi" eylemlerinde öne ç�kan Gelecek için Cumalar (FfF) ve benzeri "gençlik" örgütleri ise küresel iklim eylem gününe �stanbul'da farkl� bir noktada "iklim adaleti" temas� yerine ba�ka �iarlar� öne ç�karan sözlerle kat�ld�. Resmi kurulu�u için izin alamayan Ye�iller Partisi çevresindeki bu gruplara �u ana kadar "genç aktivistler" olarak duygusal yakla��lsa da ekoloji hareketindeki liberal hatt�n ana gövdeden kopu�unu temsil ediyor.

SIRADA NE VAR
COP'lar kapitalizmin varolu�sal krizi içinde sermayenin yeni yönünü bulma aray��nda önemli duraklardan biri olman�n ötesinde art�k sistemin kendi kendini te�hir etti�i, her anlam�yla fiyaskoya dönü�en ve ekolojik kitle hareketini daha radikal eylem araç ve biçimleriyle bulu�mas� için te�vik eden toplant�lar haline gelmeye ba�lad�. Art�k her y�l COP'lar düzenlendikleri ülkelerde, ye�il bir s�n�f uzla��s�n�n mekan� de�il, t�pk� G20 ya da NATO zirvelerinde oldu�u gibi s�n�f sava��m�n�n mekan� haline geldi. Geçti�imiz y�l salg�n sürerken bir yandan da Siyah Ya�amlar� De�erlidir hareketinin dünyaya yay�lmas�yla antifa�ist kitleler soka�a ç�k�yordu. Çarklar dönse de hareket k�s�t� ekonomileri daraltt��ndan i�sizlik tavan yapm�� durumdayd�. Bu ortamda ertelenen COP26 zirvesi, bugün a��yla birlikte ekonomik toparlanma sürecindeki ko�ullarda salg�n tecrübesini ya�ayan "insanl�k için", yine "ayn� gemide" oldu�umuz iklim krizi kar��s�nda yeni bir umut olma iddias�yla topland�. Ancak kapitalist s�n�f kendi ç�karlar�n� insanl��n ç�karlar� olarak gösterme kabiliyetini yitireli epey oldu.

SICAKLIK ARTI�INDAN SERMAYE SORUMLU
Oxfam'�n yeni raporuna göre dünyadaki en zengin yüzde 1'in emisyonlar� 1,5 derece s�cakl�k art�� e�i�inin alt�nda kalma hedefinin öngördü�ünün en az 30 kat üzerinde. Yine rapora göre dünyan�n en yoksul yüzde 90'� ne yaparsa yaps�n kalan en zengin yüzde 10'un emisyonlar� radikal �ekilde azalmad�� sürece 1,5 derece e�i�i a��lacak. Yani, bütün bu 50 y�ll�k konu�ma, anla�ma, rapor ve çabalar tepedeki bir avuç sömürücünün keyfine göre gezegeni dizayn etmeye çal��makla ilgili. Bu kadar yal�n hale gelmi� bir gerçeklik elbette kitlelerdeki sistem kar��t� öfkeyi besliyor, biriktiriyor ve özgün ko�ullarda isyana sevk ediyor. Tüm dünya gibi Türkiye'de de kurakl�k, yang�n, sel, enflasyon vb. etkileriyle iklim krizi giderek belirleyici bir politik gündem olmaya do�ru ilerliyor.

Burjuva muhalefet partilerinin s�rayla "Ye�il Mutabakat" uyumlu iklim politikalar�n� aç�klamas�, Paris Anla�mas�'n�n mecliste onaylanmas� ve meclisteki bütçe görü�melerinde "Ye�il Kalk�nma Devrimi" safsatas� ve yeni iklim hedeflerinin aç�klanmas� ile COP26'ya yakla��rken ekoloji örgütlerinin iktidar� te�hir ederken tabana birikim kazand�racak "iklim krizi, iklim adaleti, iklim borcu, antikapitalist iklim politikas� nas�l olmal�d�r" gibi konularda yaz�, program, panel, vb. çal��malarla sürece daha fazla müdahale etmek mümkündü, ekoloji örgütleri bir düzeyde buna giri�ti. Önümüzdeki süreçte ise Türkiye ekoloji hareketi aç�s�ndan olu�an bu zemini daha ileri bir noktaya hangi örgüt ve eylem tarz�n�n, hangi k�sa ve uzun vadeli stratejik hedeflerin ta��yaca��na karar verme ve politikle�en kitleyi örgütlü bir eylem gücüne dönü�türme görevi duruyor.

Ya�am Uzun yazd� | Glasgow'da olan Glasgow'da kalmas�n

�lgili Haberler