DÜNYA

ÇEV�R� | Rus oligarklar kimlerdir?

IBRAH�M WARDE
26 Eylül 2022 Pazartesi

Rusya'n�n süper zenginlerinin ço�u servetlerini 1990'lardaki özelle�tirmeler sayesinde kazand�. Bugün bu oligarklara yönelik yapt�r�mlar�n amac� ise Putin'i bask� alt�na almak. Yine de Rusya'daki milyarderlerin sadece dörtte biri yapt�r�m listelerinde yer al�yor ve Kremlin üzerindeki etkileri abart�l�yor.

ABD'li Forbes dergisinin her y�l yay�nlad�� listeye göre 2022 y�l�nda Rusya'da 83 dolar milyarderi bulunuyor. Bu say�, 117 olan bir önceki y�la göre önemli bir azalma. Yani, oligark kast� bir y�l içinde önemli ölçüde küçüldü.¹ Sava�tan kaynaklanan kay�plara ve rublenin zay�fl��na ek olarak, Rusya'n�n Ukrayna'y� i�galinin ard�ndan Bat� taraf�ndan uygulanan ac�mas�z yapt�r�mlar da etkisini göstermeye ba�lad�. Ancak Forbes'a göre ABD, �ngiltere ve AB taraf�ndan sadece 25 Rus milyarder yapt�r�ma tabi tutulmu�tur. Geri kalanlar ise -en az�ndan �u ana kadar- Bat�'n�n yapt�r�m listelerinde yer alm�yor.

ABD Ba�kan� Joe Biden 1 Mart'ta yapt�� Ulusa Sesleni� konu�mas�nda Adalet Bakanl�� bünyesinde "özellikle Rus oligarklar�n suçlar�n� kovu�turmak üzere" bir çal��ma grubu olu�turuldu�unu duyurdu. Kongre üyelerinin alk��lar� aras�nda Biden, Putin'i destekleyen tüm Rus milyarderleri uyard�: "Yatlar�n�z�, lüks dairelerinizi ve özel jetlerinizi bulmak ve el koymak için Avrupal� müttefiklerimizle birlikte çal��yoruz. Haks�z servetinizin izini sürece�iz."

Ancak Roman Abramovich örne�inin de gösterdi�i gibi, yapt�r�m uygulamak tuzaklarla doludur. Chelsea Londra futbol kulübünün eski sahibi ve dolay�s�yla tart��mas�z dünyan�n en ünlü oligark�, AB ve Birle�ik Krall�k'ta yapt�r�ma tabi tutulurken ABD'de yapt�r�ma tabi tutulmad�. Ukrayna Cumhurba�kan� Volodimir Zelensky, Abramovich'in Rusya ve Ukrayna aras�ndaki arabuluculuk rolü nedeniyle �imdilik ba��lanmas�n� istemi�ti.

Rusya'n�n yan� s�ra �srail ve Portekiz vatanda�l�klar�na da sahip olan Abramovich'in kendisi de bu durumun her an de�i�ebilece�inin fark�nda. Bu, örne�in yatlar�n�n hareketlerinde görülebilir. En büyük iki süperyat olan "Eclipse" ve "My Solaris", Türkiye'nin Marmaris liman�na demirlemi�ti. Türkiye Cumhurba�kan� Recep Tayyip Erdo�an Ukrayna'n�n i�galini k�n�yor ancak Rus oligarklara yapt�r�m uygulamay� reddediyor.

Di�er iki tekne Karayipler'de Antigua aç�klar�nda. Uzun zamand�r varl�� bilinmeyen be�incisinin ise Ukrayna'n�n i�gal edildi�i gün gizemli ko�ullar alt�nda sat�ld�� söyleniyor.² Sadece bu örnek bile, servetin yar�s�ndan fazlas�n�n vergi cennetlerine ta��nd�� bir ülkede varl�klar� dondurmak ya da el koymak bir yana, tespit etmenin bile ne kadar zor oldu�unu gösteriyor.³

Rus oligarklar servetlerini Sovyetler Birli�i'nin y�k�nt�lar�ndan elde ettiler, daha do�rusu piyasa ekonomisine h�zl� ve geri dönü�ü olmayan bir geçi�i ve özel mülkiyetin yarat�lmas�n� amaçlayan 1990'lardaki özelle�tirmelerden kar ettiler. ABD'li dan��manlar�n ve Uluslararas� Para Fonu'nun (IMF) rehberli�inde uygulanan "�ok terapisi" harika sonuçlar vaat ediyordu. Kendisini komünizmin fatihi olarak gören Devlet Ba�kan� Boris Yeltsin, özelle�tirmelerin "bir avuç milyoner yerine milyonlarca mülk sahibi" yarataca�� güvencesini veriyordu.⁴

Gerçek ise farkl�yd�: Nüfusun büyük ço�unlu�u yoksulla��rken, iktidar merkezine yak�n küçük bir çevre, ülkenin zenginli�ini kapt�. E�itsizlik grotesk boyutlara ula�t�: Sovyet döneminde en zengin kesim en yoksul kesimden alt� kat daha zengindi; 2000 y�l�na gelindi�inde bu oran 250 bine yükselmi�ti.⁵

Yeltsin pek sevilmemesine ra�men, ba�ta i�adam� Boris Berezovsky olmak üzere ilk oligarklar�n deste�i sayesinde 1996'da yeniden seçildi. Ertesi y�l, dört Rus milyarder ilk kez Forbes listesine dahil edildi.

Devletin fiilen iflas etti�i 1998/99 Rus ekonomik krizinden sonra, oligarklar kan kaybeden ulusal ekonominin vaftiz babalar� haline geldiler. Orwellci bir mant��a göre, kaos ve mali suçlar�n yükseli�i yasall�k, reform ve piyasa diliyle süslendi.⁶ Princeton Üniversitesi'nden Stephen F. Cohen gibi ABD'li dan��manl�k firmalar� bunda ölümcül bir rol oynad�.

Ülkenin zenginli�ini ya�malamak için kullan�lan sahtekarl�klara "reform" ad� verildi. Mafya sistemine "piyasa", demonetizasyon ve buna e�lik eden takas ve kay�t d�� ekonomiye dönü�e "para politikalar�", kara para aklayanlara "bankalar" ve çarçur edilen devlet varl�klar� kar��l��nda devlete haks�z �artlarda verdikleri kredilere de "özelle�tirmeler" denildi. Uluslararas� finans çevrelerinde Rusya "en ba�ar�l� yükselen piyasa" olarak selamland�.

1999 y�l�nda rahats�zlanan Boris Yeltsin, az tan�nan eski bir KGB ajan� olan Vladimir Putin'i halefi olarak atad�. Putin, 2000'de iktidara geldi�inde "oligark s�n�f�n� ortadan kald�rma" sözü vermi�ti. Her ne kadar Putin'in ilk kararnamelerinden biri selefine ve ailesine tam dokunulmazl�k sa�lasa da, yeni ba�kan asl�nda devlet otoritesini yeniden tesis etmek ve art�k yönetimin kendisinde oldu�unu göstermek istiyordu.

Böylece Kremlin, ba�ta gaz ve petrol olmak üzere stratejik ve sembolik öneme sahip enerji sektörünün do�rudan kontrolünü yeniden ele geçirdi. Di�er her yerde Putin, fazla ba��ms�z davranan oligarklar� yava� yava� oyunun yeni kurallar�n� dayatt�� u�aklarla de�i�tirdi: o zamandan beri, vergi ödedikleri ve gerekirse hükümetin talebi üzerine ulusal öneme sahip daha az karl� yat�r�m projelerini destekledikleri sürece i�lerini sürdürmelerine izin verildi. Ve tabii ki, siyasete müdahale etmelerine ve her �eyden önce ba�kan� ele�tirmelerine izin verilmesi söz konusu de�il.⁷ 2000 y�l�ndan beri Londra'da ya�ayan ve 2013'te orada ölen Berezovsky gibi buna uymak istemeyenler sürgün yolunu seçti.

Ba�kan Putin ile Rusya'n�n o dönemdeki en zengin adam� Mikhail Khodorkovsky aras�nda 2003 y�l�nda ya�anan hesapla�ma tüm oligarklar için bir uyar� niteli�indeydi.⁸ Kremlin'in bak�� aç�s�na göre petrol patronu Khodorkovsky çok güçlenmi�ti; vergi kaçakç�l��, kara para aklama ve di�er suçlarla itham ediliyordu.

Televizyonda yay�nlanan bir gösteri duru�mas�nda, savc�lar suçlamalar� s�ralarken bir kafeste sessizce otururken görüldü. Sonunda Khodorkovsky'nin �irketleri kamula�t�r�ld� ve kendisi bir çal��ma kamp�nda on y�la mahkum edildi. Cezas�n� çektikten sonra i� dünyas�ndan emekli oldu�unu aç�klad�. Bugün Londra'da sürgünde ya��yor ve kendi ülkesinde resmi olarak "yabanc� ajan" olarak damgalan�yor.

Putin ayn� zamanda uluslararas� i� çevrelerine de güven vermeye ba�lad�. 2003'te New York'ta bulundu�u s�rada Rusya'n�n "normal bir Avrupa ulusunun" de�erlerini payla�t��n� teyit etmi�ti. Ekonomik liberalle�me ve vergi indirimleri politikas� sorgulanmayacakt�.

M�LYARLARI SAKLAMAK �Ç�N M�LYONLAR HARCAMAK
Ancak ekonomik suç sorunu çözülemedi. Ka��t üzerinde yasalar kat� olsa da son derece seçici bir �ekilde uygulan�yor ve irili ufakl� memurlar pastadan paylar�n� talep ettikçe uygun rü�vetlerle kolayca a��labiliyordu. Birço�u, sadece resmi maa�lar�yla finanse edilmesi imkans�z bir ya�am tarz�n� sürdürüyordu. 2013 y�l�nda Rus parlamentosu da kara para aklama, vergi kaçakç�l�� ve di�er ekonomik suçlardan hüküm giymi� binlerce giri�imciyi serbest b�rakan kapsaml� bir aff� kabul etti.

Nisan 2013'te Uluslararas� Ara�t�rmac� Gazeteciler A�� (ICIJ) taraf�ndan düzinelerce gazete ile i�birli�i içinde "Offshore Leaks"in yay�nlanmas�, vergi cennetleri dünyas�na ili�kin ilk büyük içgörüyü sa�lad�. Veri seti dünya çap�nda yakla��k 130 bin ki�i hakk�nda bilgi içeriyordu. O zamandan bu yana çok say�da ba�ka s�z�nt� ya�and�: "�sviçre S�z�nt�lar�" (2015), "Panama Belgeleri" (2016), "FinCEN Dosyalar�" (2020), "Pandora Belgeleri" (2021) ve son olarak "Suisse S�rlar�". Tüm bu veri paketleri, vergi kaçakç�l��na dayanan ve devasa para transferlerini mümkün k�lan küresel gölge finans sisteminin farkl� alanlar� hakk�nda bilgi sa�lad�.

Bankalar, hukuk bürolar�, posta �irketleri, karma��k finansal araçlar, saman adamlar ve her türden arac�dan olu�an bu sistem, izleri örtmekte ve paran�n kayna��n� gizlemektedir. Bu �ekilde, bu dünyan�n kleptokratlar� kendi ülkelerinin zenginliklerini cezas�z bir �ekilde ya�malayabilmektedir. �a��rt�c� olmayan bir �ekilde, Rusya'dan ve Sovyetler Birli�i'nin di�er ard�l devletlerinden oligarklar düzenli olarak veri setlerinin en üstünde yer almaktad�r.

Yolsuzluk her zaman var olmu�tu. Ancak finansal küreselle�me ça��nda buna, uluslararas� ekonomik ili�kileri temelden de�i�tiren bir unsur eklendi: Kleptokratlar kazançlar�n�n suç te�kil eden kayna��n� kolayca gizleyebiliyor ve ulusal makamlar�n kontrolünden ç�karabiliyorlar. Biraz yarat�c� bir muhasebeyle, büyük mebla�lar "daha dostane" bir ortamda yeniden ortaya ç�kmadan önce buhar olup uçabiliyor. Dolay�s�yla ilgili ülkeler ekonomik kalk�nmaya yat�r�m yapacak sermayeden yoksun kal�yorlar.

Ancak, yaln�zca oligarklara odaklananlar sistemin çark�ndaki önemli bir di�liyi gözden kaç�rmaktad�r: Varl�klar�n büyük ölçekte saklanmas�n� mümkün k�lan suç ortaklar� ve arac�lardan olu�an a�lar. Yolsuzlukla mücadelede deneyimli bir isim olan ve Uluslararas� �effafl�k Örgütü'nün kurucular�ndan Frank Vogl, bu yard�mc�lar�n rolü hakk�nda bir kitap da yazd�.9

Vogl'a göre bunlar "Londra, New York ve di�er küresel i� merkezlerinde bulunan ve kleptokratlara yard�m eden ve yüksek ücretler kar��l��nda ganimetlerini saklamalar� için onlar� adeta te�vik eden mali ve hukuki dan��manlar, emlakç�lar ve lüks yat sat�c�lar�, sanat simsarlar� ve müzayede evleri, elmas ve alt�n tüccarlar�, muhasebeciler ve dan��manlardan olu�an lejyonlard�r."

Zenginlerin "milyarlar�n� saklamak için milyonlar harcamas�na" olanak tan�yan bütün bir servet yönetimi endüstrisi ortaya ç�km��t�r. Ve bu endüstri, eski Sovyetler Birli�i'nden oligarklar�n ortaya ç�kmas�yla muazzam bir �ekilde büyümü�tür.

Ara�t�rmac� gazeteci Casey Michel, "Amerikan Kleptokrasisi" üzerine yazd�� kitab�nda, ABD'nin, Delaware gibi eyaletleriyle kendi vergi cennetlerine sahip oldu�unu hat�rlat�yor. Listedeki �irketlerin yar�s�ndan fazlas�, Joe Biden'�n uzun süre ABD Senatosu'nda temsil etti�i bu eyalette yer al�yor.

Görünürdeki kat�l�klar�na ra�men, ABD'deki yasalarda pek çok bo�luk bulunmaktad�r. Lobiciler, örne�in emlak sektöründe bunu sa�lad�lar: Rus oligarklar veya di�er a��r toplar, yat�r�m �irketleri arac�l��yla New York veya Miami gibi �ehirlerde lüks daireler sat�n al�yorlar. Bu �ekilde, hükümetin tüm �effafl�k vaatlerine ra�men kimliklerini gizleyebiliyorlar.10

�ngiltere'de John Major'�n Muhafazakar Parti hükümeti 1994 y�l�nda alt�n vize olarak adland�r�lan ve yabanc�lara 1 milyon sterlinden fazla yat�r�m kar��l��nda �ngiliz vatanda�l��na geçi�in ilk ad�m� olarak oturma izni veren bir uygulamay� hayata geçirmi�ti.

Bu yasa sayesinde (17 �ubat 2022'de yürürlükten kald�r�lm��t�r) Londra, oligarklar�n gözde ikametgâh� haline geldi. �ehir, ekonomisini besleyen paran�n nereden geldi�ini umursam�yordu. Bugün izleyiciler Knightsbridge ve Mayfair mahallelerinde - art�k "Londonrad" olarak biliniyor - gezi turlar� düzenleyebilir ve dünyan�n dört bir yan�ndan oligarklar�n ve kleptokratlar�n görkemli evlerini kendi gözleriyle görüp hayrete dü�ebilirler.

Tesadüfen Londra'da bu "klepto turlardan" birini düzenleyen gazeteci Oliver Bullough son kitab�nda, 1956'daki Süvey� krizinden bu yana dü�ü�ü durdurulamayan Britanya �mparatorlu�u'nun, Londra'n�n rolünü nas�l giderek uluslararas� finansal i�lemler için bir merkez olmaya indirgedi�ini anlat�yor. Ne de olsa �ehir, "dünyan�n u�a��" haline gelmi�, daha önce görülmemi� bir gizlilik ve etkinlikle yürütülen hizmetler yelpazesi sunmu�tu.11

Bankac�lar ve avukatlar gibi meslek gruplar� kara para aklamaya yard�mc� olurken, bahç�vanlar, hizmetçiler, korumalar ve dad�lar gibi di�er hizmet sa�lay�c�lar da kleptokratlar�n lüks bir ya�am sürmelerini sa�lamaktad�r. Özel "arac�lar" yeni gelenlere uygun bir ücret kar��l��nda onlar� daha iyi bir toplumla tan��t�rmay� teklif eder. Örne�in, entegrasyonlar�n� h�zland�rmak için oligarklar hay�r kurumlar�na, üniversitelere ve müzelere fon sa�lamaya ve siyasi zümreye kar�� cömert olmaya te�vik edilir.

Bullough'a göre �ngiliz hükümeti, �ngiliz i� dünyas�yla temas yoluyla "büyük Rus �irketlerinin iyi yöneti�im, �effafl�k ve etik ilkelerini ö�renece�i" gibi son derece naif bir dü�ünceyi besledi.

A�a��lamalara kar�� davac� dostu olan �ngiliz yasalar� da �üphesiz Birle�ik Krall�k'� Rus i� adamlar� için özellikle cazip k�lan bir di�er faktördü. Sadece imajlar�n� nas�l iyile�tireceklerini de�il, ayn� zamanda bu mevzuat�, a��r� merakl� gazetecileri kolayca korkutmak için nas�l kullanacaklar�n� da ö�rendiler. Haberlerde iki k�rm�z� çizgi nadiren a��ld�: Servetlerinin kayna�� ve Putin ile ba�lant�lar�. Böylece kirli geçmi�leri uzun süre gizli kald�.

Yine de iftira davalar� birikti. Dolay�s�yla Rus milyarderlerin Britanya'ya geli�i, bu tür davalarda uzmanla�m�� avukatlar için de gerçek bir talih ku�u oldu. Bu alandaki en tan�nm�� simalardan biri Carter-Ruck hukuk firmas�n�n ortaklar�ndan avukat Nigel Tait'tir. Tait, enerji �irketi Rosneft'i, �ngiliz ara�t�rmac� gazeteci ve "Putin's Web" kitab�n�n yazar� Catherine Belton'a kar�� açt�� davada temsil etti.¹²

Hukuk firmas�n�n internet sitesinde Tait'in "müvekkilleri hakk�nda çok say�da makalenin yay�nlanmas�n� engelledi�i, ço�u zaman bunun için bir telefon ya da bir mektubun yeterli oldu�u" belirtiliyor.¹³ Gerçekten de bazen oligarklar ve Kremlin aras�ndaki ba�lant�lar� ara�t�ran gazetecilerin hevesini k�rmak için daha fazlas� gerekmiyor.

Rusya'n�n Ukrayna'y� i�gal etmesinin ard�ndan Muhafazakar Partili milletvekili Bob Seely'nin gözlerinden bir �eyler dü�er gibi oldu: "Bunun olmas�na nas�l izin verdik? Özgür bir bas�n, kleptokratlar�n ve suçlular�n gözünü korkutmal�d�r. Neden toplumumuzda, özgür bir toplumda, kleptokratlar, suçlular ve oligarklar özgür medyay� sindirir hale geldi?"¹⁴

2014'te K�r�m'�n ilhak� ve ard�ndan Rusya'ya yönelik ilk yapt�r�mlar bu ba�lant�lar�n gün ��na ç�kmas�na yard�mc� oldu. Donald Trump'�n Beyaz Saray'a seçilmesinin ard�ndan, Rusya'n�n Bat� demokrasilerine müdahalesi konusu her yerde konu�ulmaya ba�land�. Oligarklar, servetlerinin �üpheli kökenlerinden ziyade Kremlin'e yak�n olduklar� iddias�yla ele�tirildiler.

21 Temmuz 2020 tarihinde Birle�ik Krall�k Parlamentosu Güvenlik ve �stihbarat Komitesi Rusya hakk�nda ayr�nt�l� bir rapor yay�nlad�.¹⁵ Raporda �u ifadelere yer verildi: "Rusya'n�n Birle�ik Krall�k'taki etkisi 'yeni normal' ve Putin'le çok yak�n ba�lant�lar� olan, �ngiliz i� ve sosyal hayat�na iyi entegre olmu� ve zenginlikleri nedeniyle kabul görmü� çok say�da Rus var. �imdi mesele hasar� s�n�rland�rmak olmal�."

Ancak Moskova'n�n bak�� aç�s�ndan her �ey tamamen farkl� görünüyor: Kremlin her zaman oligarklar�n Bat�'ya iltica etti�inden �üphelenmi�tir. Ukrayna'ya kar�� sava��n ba�lamas�ndan bu yana, bu güvensizlik yeni bir zirveye ula�t�. Putin 16 Mart'ta "Miami'de ya da Frans�z Rivieras�'nda villas� olup da kaz ci�eri ve istiridye olmadan ya�ayamayanlara" ate� püskürdü. Rusya Devlet Ba�kan�, saflar�nda bir "be�inci kol" oldu�unu söyledi.

YAPTIRIMLAR K�M� VURUYOR VE K�M� VURMUYOR
"Sorun �u ki, bu insanlar�n ço�u zihinsel olarak orada ve burada bizim insanlar�m�zla, Rusya ile birlikte de�il. Ve onlara göre bu, daha yüksek bir kasta ait olduklar�n�n bir i�areti. Bu kast�n vip odas�nda oturmalar�na izin verilmesi için annelerini satmaya haz�rlar. Onlar gibi olmak istiyorlar ama bu yüksek kast�n onlar� sadece ülkemize en fazla zarar� vermek için kulland��n� anlam�yorlar."

Yapt�r�mlar genellikle "Putin'in çevresini" hedef alarak onun eylemlerini etkilemenin bir yolu olarak sunuluyor. Ancak lobicileri olan Bat� ülkelerinin ya da Küresel Güney'in zay�f devletlerinin aksine, Rusya'da süper zenginlerin hükümet kararlar� üzerindeki etkisi oldukça azd�r.

Dahas�, Bat�, hedeflerini keyfi kriterlere göre seçmektedir. Örne�in, kendi kendini yeti�tiren ve Rusya'n�n en büyük çevrimiçi bankas�n�n kurucusu olan Oleg Tinkov, hiçbir zaman ba�kanla birlikte görülmemi�, aksine sosyal a�larda Ukrayna'daki sava�� k�nam��t�r. Bununla birlikte, �ngiliz Hazinesi'nin yapt�r�m listesinde yer almaktad�r. �ngilizler taraf�ndan fazlas�yla Rus olarak de�erlendirilen Heinrich ise ayn� zamanda Moskova taraf�ndan da d��lan�yor. Bankas�n�n kamula�t�r�lmas�yla tehdit edildi�inde, hisselerini de�erinin alt�nda metal patronu Vladimir Potanin'e satt�.

Potanin'in Ba�kan'a yak�nl�� tart��ma götürmez. Forbes taraf�ndan Rusya'n�n en zengin ikinci adam� olarak gösterilen Potanin, Putin ile buz hokeyi oynuyor ve öncesinde Putin'in gözde projesi olan Soçi'deki 2014 K�� Olimpiyatlar� ile ba�lant�l� olarak önemli yat�r�mlar yapm��t�.

Ama ayn� zamanda yar� iletkenlerin üretimi için gerekli olan de�erli bir metal olan Paladyumun dünyadaki en büyük üreticisi olan Nornickel �irketini de kontrol ediyor. Potanin'in uluslararas� ticaretteki bu merkezi konumu, muhtemelen birçok Bat�l� devletin ona kar�� yapt�r�m uygulama konusundaki isteksizli�ini de aç�klamaktad�r. �imdiye kadar sadece Kanada ve -29 Haziran 2022'den bu yana- �ngiltere onu yapt�r�m listesine ald�.

Ancak Potanin, ABD ve di�er Avrupa ülkelerinin de h�zla ayn� yolu izleyebilece�inin fark�nda. �u anda Kremlin ile i�birli�i içinde yat�r�mlar�n�n Rusya'ya geri dönü�ünü organize ediyor: Rusya pazar�ndan çekilen Frans�z bankas� Société Générale, Rusya'daki tüm i�lerini ona satt�.

Böyle zamanlarda herkes taraf�n� seçmek zorunda kal�r. Temmuz 2020'de �ngiliz parlamento komitesinin "Rus s�zmas�" konusundaki endi�elerini dile getiren raporunun yay�nlanmas�ndan birkaç hafta sonra, zengin Yevgeny Lebedev'in Ba�bakan Boris Johnson'�n önerisiyle asilli�e yükseltilerek Lordlar Kamaras�'na girece�i aç�kland�. Bankac� ve eski bir KGB ajan� olan babas�, Londra'n�n iyi sosyetesine kabul edilmek için büyük çaba sarf etmi�ti.

Ancak Lebedev bu konuda sadece orta düzeyde bir ba�ar� elde etti, bu yüzden yeni bir hobi at� arad�: arkalar�ndaki tüm köprüleri yakan ve Bat�l� arac�lar�n yard�m�yla Rusya'dan milyarlarca dolar kaç�ran oligarklar� suçlamak. Esas olarak Alexander Lebedev'in KGB geçmi�i nedeniyle, o�lunun �ngiliz hükümetinin atama komitesi taraf�ndan "ulusal güvenlik için bir risk" olarak görülüp görülmeyece�i konusunda o dönemde Londra'da zaten tart��malar vard�.

Ancak Independent ve muhafazakar Evening Standard gazetelerini de bünyesinde bar�nd�ran bir medya grubunun ba�kan� olan Yevgeny Lebedev, Ba�bakan Johnson ile uzun süredir yak�n temas halindeydi. Bu nedenle sa�lam durdu ve Lebedev 19 Kas�m 2020'de Lordlar Kamaras�'na girdi. Yeni unvan�: Hampton ve Sibirya Baronu Lebedev.

1) "Here's how big hit Russia's billionaires have took in the last year", Forbes, 5 Nisan 2022.
2) "Abramovich-linked yacht in Netherlands changed hands on day of Ukraine invasion", The Guardian, 8 Nisan 2022.
3) Gabriel Zucman, "Vergi cennetleri” “Wo der Wohlstand der Nationen versteckt wird", Berlin (Suhrkamp) 2014.
4) Mark Hollingsworth ve Stewart Lansley, "Londongrad: From Russia with Cash; The Inside Story of the Oligarchs", Londra (Fourth Estate Ltd) 2010.
5) Bill Browder, "Red Notice: A true story of high finance, murder, and one's man fight for justice", New York (Simon & Schuster) 2015.
6) Stephen F. Cohen, "Failed Crusade: America and the Tragedy of Post-Communist Russia", New York (W. W. Norton & Company) 2001.
7) Bkz. Catherine Belton, "Putin's Web - How the KGB Took Back Russia and Then Targeted the West", Hamburg (Harper Collins) 2022.
8) Bkz Keith Gessen, "Oligark Kural� Bozdu�unda. Khodorkovsky, Putin and the Yukos Case", LMd, Nisan 2010.
9) Frank Vogl, "The Enablers: How the West Supports Kleptocrats and Corruption. Endangering Our Democracy", Londra (Rowman & Littlefield) 2022.
10) Chuck Collins, "The Wealth Hoarders: How Billionaires Pay Millions to Hide Trillions, Polity", Cambridge (Polity) 2021. Casey Michel, "American Oligarchs: How the US created with world's largest money laundering scheme in history", New York (St. Martin's Press) 2022.
11) liver Bullough, 'Butler to the World: How Britain Became the Servant of Tycoons, Tax Dodgers, Kleptocrats and Criminals', Londra 2022.
12) Bkz. Catherine Belton, dipnot 8.
13) Bkz. www.carter-ruck.com.
14) "Tory milletvekili Bob Seely, Birle�ik Krall�k hukuk sisteminin kleptokratlar taraf�ndan yozla�t�r�ld��n� söylüyor", The Times, 2 Mart 2022.
15) "Rusya Raporu", Parlamento �stihbarat ve Güvenlik Komisyonu, 21 Temmuz 2021.

*Tufts Üniversitesi (ABD) Fletcher Hukuk ve Diplomasi Okulu'nda doçentlik yapan Ibrahim Warde'nin Le Monde Diplomatique'te yay�nlanan yaz�s�n� Nicola Liebert ETHA için Türkçeye çevirmi�tir. Yaz�n�n asl�na buradan ula�abilirsiniz.

ÇEV�R� | Rus oligarklar kimlerdir?

�lgili Haberler