GÜNCEL

�� cinayetleri artarken

FEHM� ÇAPAN
6 Kas�m 2017 Pazartesi

�al��ma s�relerinin a��r� uzun olmas�n�n i� kazalar�nda �nemli bir pay� vard�r. ��ilerin �rg�ts�z olmas�, patronlar�n kurals�z �al��ma d�zeni olu�turmas�n� kolayla�t�r�yor. Patronlar�n keyfi uygulamalar� kar��s�nda �rg�ts�z i��iler �aresiz. Patronun, ta�eronun bask�lar�na, g�venliksiz �al��t�rmalar�na sessiz kalmalar�na, en tehlikeli i�leri yapmalar�na yol a��yor. �� g�vencesinin olmamas� da i� bulma zorlu�u da bu duruma �anak tutuyor.

Kapitalist sistemin çarklar� her geçen gün i�çilerin daha fazla kan�n� ak�tmaya devam ediyor. Böylece iktidar�n "s�f�r kaza" söylemi de kar��l�� olmayan bo� bulunarak söylenmi� sözler aras�nda yerini alm�� oldu.

��rnak'ta kömür oca��nda 8 i�çinin can vermesi konuyu bir kez daha görünür hale getirdi. Eylül ay� içinde 147 i�çi i� cinayetlerinde hayat�n� kaybederken, 2017 y�l�n�n ilk 9 ay�nda bu say� 1489'� buldu.

AKP iktidar�nda dalgal� bir seyir izleyerek artmaya devam eden i� cinayetleri 2012'den sonra istikrarl� bir �ekilde büyümeye ba�lad�. 2012'de 744 olan i� cinayeti 2013'de 1360'a, 2014'de 1626'ya, 2015'de 1730'a, 2016'da 1970'e yükseldi.

Bu art�� nelere dayan�yor?

Uluslararas� sermayenin ve neo-liberal politikalar�n bir sonucu olarak IMF ve Dünya Bankas�'n�n istemleri do�rultusunda üretimde esnek çal��ma biçimlerinin yayg�nla�t�r�lmas�, üretimin parçalanmas�n�n bir biçimi olarak alt i�verenli�in (ta�eronlu�un) uygulama alan�n�n geni�letilmesi, güvencesiz çal��ma biçimlerinin yayg�nla�t�r�lmas�, sendikal örgütlenmenin engellenmesi ve geriletilmesi, i� güvencesinin ortadan kald�r�lmas�, özelle�tirmeler sermayenin güçlenmesine, i�çi ve emekçilerin örgütsüzle�tirilmesi, sendikas�zla�t�r�lmas�na yol açt�.

Bu kapsamda kiral�k i�çilik yasas�, kamu çal��anlar�n�n i� güvencesini ortadan kald�ran düzenleme, 4857 say�l� i� kanunu, torba yasalarla ç�kar�lan kanunlar ilk akla gelenler. Ayr�ca k�dem tazminat�na yap�lmak istenen yasal düzenleme de IMF'nin istemleri aras�ndad�r.

AKP, hükümet oldu�u 2002 Kas�m'�nda neo-liberal programa ba�l� kalaca��n� taahhüt etti. �ktidarla�mas�ndan bugüne de küresel düzenin, program�n�n sad�k bir uygulay�c�s� oldu.

Bu nedenle çal��ma ko�ullar� ba�ta olmak üzere i�çi s�n�f� ve ezilenlerin ya�am�n�n tüm alanlar�nda hissedebilecekleri uygulamalardan çekinmedi. Uluslararas� sermayeyi Türkiye'ye çekebilmek, yat�r�m yapmalar�n� sa�layabilmek için co�rafyam�z� ucuz i� gücü cennetine dönü�türerek sermaye için cazip hale getirdi. Bu nedenle sürekli i� gücü ucuz tutulup, esnek ve güvencesiz çal��ma biçimleri yayg�nla�t�r�ld�. Ta�eronla�t�rma katlanarak büyüdü. Sendikas�zla�t�rma özel bir politika haline getirildi, örgütlenmek isteyen i�çilerin önüne önemli engeller dikildi. Bunun yan�nda sendikas�zla�t�rman�n bir yolu olarak sendikalar�n tahkim edilmesine giri�ildi. Mücadeleci sendikalar zay�f dü�ürüldü, s�n�f i�birlikçi yanda� sendikac�l�k iktidar eliyle örgütlendirildi. Darbenin önemli bir hedefi emekçiler ve ezilenler oldu. OHAL, KHK'lar bunun somut örne�idir.

�ktidar kanal�ndan bas�na yans�yan demeçler bunun kan�t�d�r. Erdo�an, i�birlikçi sermaye çevrelerine dönerek "OHAL'den neden rahats�z oluyorsunuz, OHAL'i biz sizin için ç�kard�k. Grevleri yasaklad�k daha ne istiyorsunuz?" ya da "bizden önce de OHAL vard� ancak biz sizin için kullan�yoruz." (patronlar� kastederek) Farkl� bir aç�klamay� çal��anlara yönelten Ba�bakan Binali Y�ld�r�m, "bizimle ayn� dü�ünemeyenlerle birlikte çal��mak zorunda de�iliz" diyerek, nas�l bir emekçi profili dü�ündüklerini ortaya koymaktad�r. Soma'da 301 i�çinin can verdi�i patlamadan hemen sonra ba�bakan taraf�ndan tokatlanan, dan��manlar� taraf�ndan tekmelenen maden i�çilerinin görüntüleri haf�zalardad�r. Bu yakla��mlar, iktidar�n her politikada sermaye çevrelerini dü�ünerek hareket etti�ini, kapitalistlerin ç�karlar�n� koruyup kollayacaklar�n� göstermektedir. Sermaye çevrelerini aç�ktan kollayan yakla��mlar�n yans�malar� i�yerlerinde, i�çi ve emekçilerin ya�amlar�n� hiçe sayan pratiklerde ortaya ç�kmakta, "i� kazalar�n�n" artmas�nda, i� cinayetlerinin ço�almas�nda kendini göstermektedir.

�ktidar�n zihniyeti sorunun görülmesinin önünde en büyük engeli olu�turuyor. 2010 y�l�nda Zonguldak Karadon Madeni'nde 30 i�çinin ya�am�n� yitirmesinde, 2014 y�l�nda Soma'da 301 i�çinin göçük alt�nda toplu katliama u�ramas�nda dönemin ba�bakan� olan Erdo�an "f�trat", "kader" olarak görerek, i� cinayetlerini ola�anla�t�rmas� yeni cinayetlerin kap�s�n� aralad�. Patronlar� önlem almaya zorlayacak, i� yerlerini kapatma, ruhsatlar�n� iptal etme, denetimleri s�kla�t�rma, önleyici yasal düzenlemeler yapma gibi önlemler yerine, "f�trat"la s�rtlar�n� s�vazlamas� patronlar� daha pervas�z davranmaya te�vik etti.

Ta�eronluk sistemi i� cinayetlerine davetiye ç�karmaktad�r. As�l i�verenler i�çilerin bir ço�unu alt i�verenlere ihale ederek i� yerlerinde kurals�zl��, a��r çal��ma ko�ullar�n�, i� güvenli�i ile ilgili teçhizatlar�n masraf olarak görülmesini, i�e yaramayaca�� dü�ünülerek bir çok i�in bir arada görülmesini sa�lad�. Keza, alt i�verenlerin i�çilere gerekli uzmanl�k e�itimi vermekten kaç�nmas�, uzmanl�k gerektirecek personelin bulundurulmamas�n� kaç�n�lmaz hale getirmektedir.

Ta�eron i�çi say�s� AKP iktidar�yla artm��t�r. 2002 y�l�nda kamu ve özel sektördeki ta�eron i�çi say�s� 387 bin 118 iken 2014 itibar�yla bu say� 1 milyon 361 bin 374'e yükseldi. Kiral�k i�çilik ise ta�eron sisteminin daha kurals�z bir biçimi olarak yasalla�t�r�ld�. Ta�eron çal��ma ayn� zamanda ucuz i�gücü demektir.

�� yerlerinde gerekli denetimlerin yap�lmamas�n�n faturas� i� kazalar� ve cinayetleri olarak i�çiye, çal��anlara ç�kmaktad�r. Y�lda iki kez yap�lmas� gereken denetimler bazen y�llarca yap�lmamakta ya da ka��t üstünde yap�lmaktad�r. Habersiz yap�lmas� gereken denetimler, müfetti�ler gitmeden patronlar haberdar edilerek geçi�tirilmekte, böylece patronlar "mevzuata uygun" raporu elde etmektedir. Denetimcilere bazen ufak tefek uyar�lar, küçük para cezalar� ç�kmaktad�r. Müfetti�ler gerekli gördüklerinde i�i k�smen ya da tamamen durdurmak yetkisine sahipler. Ancak iktidar sermaye ili�kilerinin güçlü olmas� müfetti�lik sistemini etkisizle�tirmektedir. Keza, i� cinayetlerinin ya�anmad�� durumda müfetti�in sorumlu oldu�u bilindi�inde de haklar�nda dava aç�lmas�, i�in kendilerine uzand��ndan dolay� Çal��ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl�� taraf�ndan engellenmektedir. Yine s�n�rl� da olsa bir yapt�r�m gücüne sahiptir bu durum. Ancak her gün iktidar taraf�ndan say�s� azalt�larak denetimsizli�in alan� geni�letilmektedir.

�� cinayetleri davalar�ndan ciddi cezalar ç�kmamaktad�r. Davalar�n ço�undan as�l i�verenler yarg�lanmaz, tutuklanmaz, tutukland��nda ceza almaz, k�sa süre içeride kal�r, ç�karlar. Her �eye ra�men ceza ald�klar�nda bu para cezas�na çevrilir. Toplu katliamlar�n ya�and�� davalarda dahi patron "kasten insan öldürmekten" de�il, taksirden ya da bilinçli taksirden k�sa süreli cezalar verilmektedir. Bu davalarda patronlar aklanmakta, i�çiler, ölen i�çiler suçlu bulunmakta yarg�lanmaktad�r. Böylece, hem i�çi ölmekte hem de suçlu ilan edilerek fatura i�çiye ç�kar�lmaktad�r. Patronlar kasten insan öldürmekten yarg�lanabildi�inde i�çi sa�l�� ve güvenli�iyle ilgili önlemlerin al�nmas�nda da bir ilerleme olacakt�r.

Çal��ma sürelerinin a��r� uzun olmas�n�n i� kazalar�nda önemli bir pay� vard�r. ��çilerin örgütsüz olmas�, patronlar�n kurals�z çal��ma düzeni olu�turmas�n� kolayla�t�r�yor. Patronlar�n keyfi uygulamalar� kar��s�nda örgütsüz i�çiler çaresiz. Patronun, ta�eronun bask�lar�na, güvenliksiz çal��t�rmalar�na sessiz kalmalar�na, en tehlikeli i�leri yapmalar�na yol aç�yor. �� güvencesinin olmamas� da i� bulma zorlu�u da bu duruma çanak tutuyor.

Co�rafyam�zda sendikal� i�çi say�s� da olabildi�ince s�n�rl�. Ve bu durum ba�ta i� cinayetleri olmak üzere bir çok sorunda hak mücadelesini s�n�rl�yor. Ya�am hakk�n�n patronlar�n karlar�na "feda" edilmesine yol aç�yor. Örgütsüzlük salt sendikal� olmamak olarak anla��lmamal�. Sendika bir güvence sa�lasa da i�birlikçi sar� yanda� sendikalarla "örgütlü" olmak pek fazla güvence sa�lanmamakta. 301 i�çinin can verdi�i Soma'da Türk-��'e ba�l� T. Maden-�� Sendikas� örgütlüydü. ��çileri sözde örgütlü gerçekte örgütsüz konuma getirmenin yolu bu tür sendikalarda i�çi ve emekçilerin "örgütlenmesi"dir.

Soma'da i�çiler sendikal� olduklar� halde örgütsüz konumdayken Tuzla Tersanelerinde D�SK'e ba�l� Limter-��'in örgütledi�i grevlerle üyesi olmayan i�çileri de harekete geçirmi�, 27-28 �ubat'ta (2008) 5 bin i�çiyle havza grevini örgütleyerek i� cinayetlerini geriletmi�, tersanelerde asgari de olsa gerekli önlemlerin al�nmas�n� sa�lam��t�r. Keza, Soma sonras� i�çiler ve halkla birlikte yürütülen direni�ler, protestolar baz� düzenlemelerin yap�lmas�n� sa�lam��, baz� haklar�n güvenceye al�nmas�na yol açm��t�.

Sözü edilen önlemlerin hiçbiri yaln�z ba��na i� yerlerinde güvenli�i sa�layamaz, i� cinayetlerini geriletemez. �� cinayetlerini geriletmenin yolu s�n�f mücadelesini ve s�n�f sendikac�l��n� geli�tirmekten geçiyor. �� cinayetlerinin tümden son bulmas�, sermaye iktidarlar�n�n y�k�lmas�na, i�çi s�n�f� ve emekçilerin iktidar�n�n kurulmas�na ba�l�d�r.

�� cinayetleri artarken

�lgili Haberler