EMEK

MESEM: Kullan-at i�çilik ve art�k nüfus

KANSU YILDIRIM (EVRENSEL)
12 Eylül 2024 Per�embe

Marx'�n Kapital'in ilk cildinde tan�mlad�� art�k-nüfus, "Sermayenin de�i�en de�erlenme ihtiyaçlar� için, gerçek nüfus art��n�n s�n�rlar�ndan ba��ms�z olarak, her an sömürülmeye haz�r insan malzemesi" yarat�r. MESEM kapsam�nda çal��t�r�lan ö�renci-i�çilerin herhangi bir i� güvencesinin bulunmamas�, onlar� patronlar taraf�ndan "kullan-at" i�çi olarak i�ten ç�kar�l�p yenisiyle ikame edilecek birer nesneye dönü�türür. MESEM'deki ö�renci-i�çiler asgari ücretle istihdam edilseler bile, potansiyel olarak art�k-nüfusun parças�d�rlar.

Genelkurmay Eski Ba�kan� ve Eski Bakan Hulusi Akar geçti�imiz gün yapt�� bir konu�mada "E�itimin amac� bilgi de�ildir, Allah korkusu ve kuldan utanmakt�r" dedi. Bu ve benzeri tüm cümlelerde yer alan gizli özne, sermayedir. E�itimin pedagojik boyutunun kapitalist üretim ili�kileriyle kurulan ba��na ise her daim gizli veya aç�k bir gönderme bulunur. Burada da "kul" ve "korku" kavram çifti esas�nda bir sermaye alegorisi olarak patron otoritesini temsil eder.

Türkiye kapitalizminin dü�ük ve orta teknolojili yat�r�m rotas� ve emek yo�un sektörler üzerinde yükselme stratejisi ile gerici 4+4+4 e�itim politikalar� aras�nda korelasyon vard�r. E�itim politikalar�, ideolojik yeniden üretimin bir ayg�t� olarak çocuklar� "terbiye" etme, iktidar�n dünya görü�üne uygun dü�ünsel kal�plar� empoze etme arac�d�r. Bunun yan� s�ra, e�itim kurumlar� ile �irketler aras�ndaki "i� birli�i" protokolleri, ucuz emek rezervleri olu�turmada, emek piyasalar�n� orta ve uzun vadede sermaye birikiminin güncel ihtiyaçlar�na göre �ekillendirmede ba�vurulan ba�at araçlardan biridir.

��çi Sa�l�� ve �� Güvenli�i Meclisinin (�S�G) 2023 eylül-2024 a�ustos e�itim ö�retim y�l�na özel haz�rlad�� son bir y�la ait çocuk i� cinayeti raporu, e�itim politikalar�n�n birikim rejimi çerçevesinde ö�renci-i�çili�i getirdi�i a�amay� gözler önüne seriyor.

Son bir y�lda toplam 66 çocuk i�çi çal��rken öldü: Tar�m sektöründe 24, sanayi sektöründe 17, in�aat sektöründe 13, hizmet sektöründe 12 çocuk hayat�n� kaybetti. �S�G Meclisinin daha önce yay�mlad�� i� cinayetleri raporlar�yla kar��la�t�r�larak incelendi�inde dikkat çeken bir oransal de�i�im söz konusu. Tar�m i� kolundaki ölümler �S�G'in 2013 y�l�ndaki ilk raporlar�nda yüzde 65 civar�nda iken �u anda yüzde 36'ya gerilemi�tir.

Tar�m; esnek, güvencesiz çal��man�n hakim oldu�u, i�çi sa�l�� ve güvenli�i tedbirlerinin al�nmad��, a��r ve uzun çal��madan ötürü her zaman çocuklar� ö�üten bir i� kolu oldu. Tar�m i� kolundaki i� cinayetlerinin en önemli nedeni de, mevsimlik tar�m i�çisi çocuklar�n yaz�n 40-50 dereceyi a�an s�caklarda içme suyu ve genel kullan�m için ihtiyaçlar� olan suyu güvenlik tedbirleri olmadan derelerden ve su kanallar�ndan sa�lamas�, serinlemek için dere ve kanallara girmeleridir.

Tar�mdaki a��r çal��ma ko�ullar�na ve i� cinayetlerinin nicel büyüklü�üne ra�men söz konusu oransal gerileyi�, Türkiye kapitalizminin OSB'ler yoluyla üretimi tüm Anadolu co�rafyas�na yaymas�ndan, sermayenin mekansal örüntülerinin s�kla�mas�ndan ve i�çi havzalar�ndaki demografik de�i�imden kaynaklan�yor. Üretim k�rsal bölgelerden ve kent çeperlerinden merkeze do�ru ta��nd�kça veya nüfus üretim merkezlerine do�ru kayd�kça, çocuk i�çi ölümleri de "görünür" hale geliyor.

Yönetici s�n�f�n "tek yol ihracat" diye sloganla�t�rd�� ekonomik modelin kilit noktalar� organize sanayi bölgeleridir (OSB). Türkiye genelinde kurulu� onay� verilen 378 OSB'nin 270'inde üretim yap�l�yor; üretimdeki OSB'lerde doluluk oran� yüzde 83 ve aralar�nda çocuklar�n da oldu�u 2 milyondan fazla i�çi istihdam ediliyor. Kay�t d�� istihdam edilenler ve göçmen i�çilerle birlikte bu rakam�n daha fazla oldu�unu tahmin etmek güç de�il. Marmara ve Bat� Ege Havzas� ile �ç Ege, �ç Anadolu, Kuzey Akdeniz, Güneydo�u Anadolu hatt�na yay�lan üretim merkezlerinin lojistik a�larla birbirine eklemlenmesi, üretim temposunu art�ran etkenlerin ba��nda geliyor.

Çocuk i�çili�in yo�unla�t�� dört havzadan birincisi �stanbul-Kocaeli, ikincisi �anl�urfa-Gaziantep, üçüncüsü Konya-Karaman-Aksaray, dördüncüsü ise Adana-Hatay-Antalya-Mersin.

2023 y�l�nda 255 milyar 777 milyon dolarl�k ihracat gerçekle�tirilmesi ve �irketlerin Avrupa, Balkanlar, Ortado�u pazarlar�nda yer almas�, "küresel fabrika" Anadolu'nun dört bir yan�nda ucuz eme�in damgas�n� vurdu�u kesintisiz üretim temposu sayesindedir. Tedarik zincirlerinde alt-i�verenlik ili�kileriyle birbirine ba�l� dü�ük ve orta-dü�ük teknolojili üretim yapan imalat sanayisinin varl��n� sürdürmesinde elzem olan �artlardan biri d�� pazara aç�lmak ise, di�eri de mutlak art�k de�ere daha fazla el koyarak büyüme sa�layan meta üretimidir. Bu a�amada sorgusuz sualsiz, atipik istihdam biçimlerine itiraz etmeden çal��acak bir i�çi kütlesi gereklidir.

Yakla��k 300 bini 18 ya��n alt�nda olmak üzere toplam 1 buçuk milyon ö�renciyi bulan MESEM program�, "mesleki teknik e�itim" ad� alt�nda me�rula�t�r�lmas�na kar��n, gerçekte dü�ük ücretli i�çi ordusunu büyütmenin ve art�k-nüfus yaratman�n çok katmanl� bir tezahürüdür.

Marx'�n "durgun göreli art�k-nüfus"u betimlemek için kulland�� ifadeleri MESEM program�ndaki ö�renci-i�çilere uyarlarsak �öyle tarif edebiliriz: Sermayeye "Tükenmek bilmeyen kullan�labilir emek gücü" sa�layan, ay�rt edici özellikleri aras�nda "maksimum çal��ma süresi ve minimum ücret" olan, "Düzensiz �ekilde çal��t�r�lan" "emek gücü kayna��".

�S�G Meclisinin belirtti�i üzere MESEM'ler bir e�itim-ö�renim i�levi görmemektedir. MESEM'li çocuklar i�i bedava ve a��r ko�ullarda çal��t�r�larak ö�renmektedir. Bu anlamda MESEM'leri revize etmek imkans�zd�r. MESEM'ler kapat�lmal� ve mesleki e�itim yeniden yap�land�r�lmal�d�r. Beceri geli�tirme program� ad� alt�nda hayata geçirilmeye çal��lan programlar iptal edilmelidir. Mesleki e�itim ad� alt�ndaki i�çile�tirme politikalar�n�n 15 ya��n alt�na yay�lmas� acilen engellenmelidir.

MESEM: Kullan-at i�çilik ve art�k nüfus

�lgili Haberler