Cumhurbaşkanı ittifak yasasını onayladı

AKP ve MHP'nin faşist ittifakının yanı sıra bugüne kadar fiili olarak yapılan hileleri yasallaştıran kanun teklifi, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından onaylandı.

 

Kanun teklifi, apar topar Meclis Genel Kurulu'ndan geçirilerek yasalaştırılmıştı.      

 

Kanun, Erdoğan'ın onayının ardından Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. 

 

KANUN NELER GETİRİYOR?

 

Kanun, 16 Nisan Başkanlık referandumunda ortaya çıkan hilelerin tamamını yasallaştırıyor. Bunlardan bir tanesi de mühürsüz pusula.

 

Kanuna göre, aynı binada oturan seçmenler farklı sandık bölgelerinde oyunu kullanacak. Böylece vatandaşın oyunu denetim hakkı ortadan kaldırılmış oluyor.   

 

Yüksek Seçim Kurulu, yapılacak seçimin türüne göre sandık bölgesi seçmen sayısını belirleyecek.

 

SANDIKLAR TAŞINABİLECEK, OY DAĞILIMI DEĞİŞECEK

 

Yüksek Seçim Kurulu, "güvenlik" iddiasıyla vali veya il seçim kurulu başkanının talebi üzerine sandıkların taşınmasına, seçim veya sandık bölgelerinin birleştirilmesine karar verebilecek. Kanunda taşınacak sandıklar için "en yakın seçim bölgesi" olarak ifade edildi. Sandık taşıma veya birleştirme uygulaması çoğunlukla Kürt illerinde hayata geçirilmek isteniyor. Bu uygulama, HDP ve DBP'nin güçlü olduğu il ve ilçelerdeki oy dağılımının değişmesine yol açacak. Yanı sıra seçmenlerin ikametlerinden daha uzak yerlere gitmesi nedeniyle oy kullanımını da zorlaştırıyor.

 

Yine kanun, YSK'ya sandık bölgeleri ve muhtarlık seçimleri hariç seçim bölgelerinin birleştirilmesi yetkisi veriyor. Birleştirilen seçim veya sandık bölgelerinde seçmen listeleri karma şekilde düzenlenecek.

 

Ayrıca, hastalığı veya engeli nedeniyle yatağa bağımlı olan seçmenlerin oy kullanması iddiasıyla "seyyar sandık kurulu" oluşturulacak. Bu, oyların çalınması kaygısını arttıran maddelerden birisi oldu.

 

Sandıkların ve oy sayımının güvenliği de tehlikede. Kanuna göre, sandık kurulu başkanları kamu görevlisi olacak. İlçede görev yapan tüm kamu görevlilerinin listesi mülki amir tarafından ilçe seçim kuruluna gönderilecek. İlçe seçim kurulu başkanı, sandık kurulu başkanını kura ile belirleyecek.

 

Kanunla, yerel seçimlerde oy pusulalarının tek zarfa konulması öngörüldüğünden, zarfların ebatlarının kanunda belirlenmesinden vazgeçilerek, bu konuda yetki Yüksek Seçim Kuruluna veriliyor.

 

Teklifle "Sandık çevresi" tanımı şöyle değiştirildi: "Sandık çevresi, oy sandığının konulduğu ve sandık kurulunun görev yaptığı oda, bölüm veya bu amaçla oluşturulan yerdir."

 

Söz konusu maddenin gerekçesi, "sandık alanı ve sandık çevresinin çok büyük bir alanı kapsaması, uygulamada sandık kurulları ile kolluk güçleri arasında ihtilafa ve yetki karmaşasına neden olmaktadır. Bu hususlar nazara alınarak, sandık alanı uygulamasından vazgeçilmekte ve sandık çevresi yeniden tanımlanmaktadır" şeklinde açıklandı.

 

YURTTAŞLAR KOLLUĞUN GÖLGESİNDE OY KULLANACAK

 

Mevcut yasaya göre, kolluk güçleri sandık çevresine sadece sandık kurulu başkanı veya üyelerden birinin çağrısı üzerine gidebiliyordu. Yeni kanun ile seçmenlerin ihbarı üzerine de kolluğun sandık çevresine gitmesinin önü açılmış oldu. Sandık çevresine gelen polis ya da askerler, sandık kurulu başkanının veya sandık kurulunun kararına uymak zorunda olacak. İhbar sebebinin ortadan kalkmasıyla birlikte sandık çevresinden ayrılacak.

 

Kolluk dışında resmi üniforma ve silah taşıyan kişiler, sandıkların konulduğu bina, yapı ve bunların müştemilatına giremeyecek.

 

Aynı zamanda sandığın konulduğu bina veya yapı ile bunların müştemilatına, başkalarının görebileceği şekilde bir siyasi parti veya adaya ait rozet, amblem veya benzeri işaretler taşıyanlar giremeyecek.

 

MÜHÜRSÜZ ZARF VE PUSULALAR ARTIK YASAL

 

Mevcut düzenlemeye göre, üzerinde ilçe seçim kurulu ve sandık kurulu mührü bulunmayan zarflar ve oy pusulaları geçersiz sayılıyordu. Zarflar ve oy pusulalarının ilçe seçim kurulunun mührüne ilaveten sandık kurulu tarafından da mühürlenmesi gerekiyordu.

 

Ancak 16 Nisan referandumunda mühürsüz zarflar YSK tarafından "geçerli" sayılmıştı. Diğer pek çok hilenin yanı sıra mühürsüz zarflarla Saray, yüzde 51 "evet" oyu alabilmişti.

 

Şimdi AKP-MHP faşist ittifakı için hazırlanan kanunla, "mühürsüz zarfların geçersiz olduğu" maddesi kaldırılıyor. Gerekçe olarak ise "sandık kurullarının zaman zaman sehven zarfları mühürlememeleri" iddiası gösterildi.

 

Kanuna göre, üzerinde sandık kurulu mührü bulunmasa da filigran, amblem ve ilçe seçim kurulu mührü bulunan zarflar geçerli sayılacak. Teklife göre, 298 sayılı yasanın 98. maddesinin 4. fıkrasının son cümlesi şöyle değiştirilecek: "Ancak, üzerinde sandık kurulu mührü bulunmamasına rağmen Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu filigranı, amblemi ve ilçe seçim kurulu mührü bulunan zarflar ile üzerinde leke veya çizik bulunsa dahi bunun özel işaret koymak amacıyla yapıldığı kesin olarak anlaşılamayan zarflar geçerli sayılır."

 

Aynı gerekçelerle birleşik oy pusulalarındaki mühür şartı da kanunla kaldırılıyor.

 

İTTİFAK ADAYLARI MADDESİ

 

298 sayılı Kanunda geçen "belediye ve muhtarlık seçimlerinde" ibaresi "seçimlerde" şeklinde değiştiriliyor. "Her siyasi parti veya bağımsız aday..." ibaresinin geçtiği tüm cümleler de "her siyasi parti, bağımsız aday ve ittifakın ortak..." ibaresiyle değiştirilecek. Yine "oyların" ibaresi "oylar ile ittifakların her birinin aldığı toplam geçerli ortak oylar..." şeklinde değiştirilecek.

 

Ayrıca maddeye şu fıkra eklendi: "Bunlardan sonra, ittifak yapan siyasi partilerin bulunması halinde, ittifakların birleşik oy pusulasındaki sıralarına göre ortak oyları için yeteri kadar sütun ayrılır ve bu sütunların üzerine ittifakların unvanları yazılır."

 

Madde ile oy pusulalarının sayım ve döküm sıralaması da belirlendi. Buna göre, birlikte yapılacak olan Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimlerinde, önce Cumhurbaşkanı seçimine ait oy pusulalarının sayım ve dökümü yapılacak. Yerel seçimlerde büyükşehirlerde; sırasıyla büyükşehir belediye başkanlığı, belediye başkanlığı, belediye meclisi üyeliği ve muhtarlık, diğer illerde; sırasıyla belediye başkanlığı, belediye meclisi üyeliği, il genel meclisi üyeliği ve muhtarlık seçimlerine ait oy pusulalarının sayım ve dökümü yapılacak.

 

Ayrıca maddeye göre, ittifak alanı içeresinde, "Evet" mührünün; bir siyasi partiye ayrılan alana, hem bir siyasi partiye ayrılan alana hem de ittifak unvanı bölümüne, ittifak unvanı bölümüne taşacak şekilde bir siyasi partiye ayrılan alana basılması halinde bu oy pusulaları geçerli sayılacak ve sayım döküm cetvelinde o siyasi partinin cetveldeki sütununa işaretlenecek. Yalnız ittifak alanı içerisine "Evet" mührünün basıldığı her durumda, bu oy pusulaları da geçerli sayılacak.

 

ORTAK OY SAYISI

 

298 sayılı Kanunda geçen "adayların" ibaresi "adaylar ile ittifakların ortak" ibaresi şeklinde değiştirilecek.

 

İttifakların oy sayısı ise şöyle düzenlendi:

 

"İttifakların her birinin aldığı ortak oy sayısı, 

İttifak içerisindeki her bir siyasi partinin tek başına aldığı oy sayısına ittifakın ortak oylarından gelen payın ilave edilmesiyle elde edilen oy sayısı."

 

İTTİFAK YASAĞI KALKIYOR

 

AKP-MHP ittifakı için Siyasi Partiler Kanunu'nda da değişiklik yapılacak. Kanunda yer alan "Siyasi partiler, tüzük ve programları dışında faaliyette bulunamayacakları gibi seçimlerde başka bir partiyi destekleme kararı da alamazlar" düzenlemesi, şöyle değiştirildi: "Siyasi partiler, tüzük ve programları dışında faaliyette bulunamazlar."

 

Yine ittifak yapmayı engelleyen Milletvekili Seçimi Kanununda da benzer değişiklikler yapılıyor. Kanunda yer alan madde şöyle: 

 

"Siyasi partiler, ittifak yaparak seçime katılabilir. İttifak yapan siyasi partiler, kendi aday listelerini verir.

 

İttifak yaparak seçime katılma kararı alan siyasi partiler, seçimin başlangıç tarihinden itibaren en geç yedi gün içinde, genel başkanların imzalarını ihtiva eden ittifak protokolünü Yüksek Seçim Kuruluna teslim eder. Aday listelerinin teslim edilmesi için belirlenen tarihten iki gün öncesine kadar, aynı usulle ittifak protokolünde değişiklik yapılabilir.

 

İttifak protokolünde; siyasi partilerce belirlenmesi halinde, ittifak unvanı ve kanunlara aykırı olmayan diğer hususlar yer alır.

 

Siyasi partiler, aday listelerinin teslim edilmesi için belirlenen tarihten üç gün öncesine kadar, Yüksek Seçim Kuruluna bildirimde bulunmak suretiyle ittifaktan vazgeçebilir. Bu durum, Yüksek Seçim Kurulunca aynı ittifak içerisindeki diğer siyasi partilere derhal bildirilir. Vazgeçme halinde, ittifak diğer partiler arasında devam eder. İttifaktan vazgeçmenin bildirilmesini takip eden gün saat 17.00'ye kadar, ittifak içerisindeki diğer siyasi partiler ittifak protokolünü değiştirebilir veya ittifaktan vazgeçebilir."

 

Aynı maddeye, "Seçimlere katılma yeterliliği taşıyan siyasi partinin seçime katılmaması halinde, bu partinin üyesi kendisinin ve üyesi olduğu siyasi partinin yazılı muvafakati alınarak, başka bir siyasi parti tarafından aday gösterilebilir" fıkrası ekleniyor.

 

Kanuna göre, ittifak yapan siyasi partiler, kuraya ittifak olarak dahil edilecek ve oy pusulasında yan yana yer alacak. Bu partilerin ittifak içerisindeki sıraları da kurayla belirlenecek. İttifak yapan siyasi partilerin sütunlarının üzerinde ittifak unvanı yer alacak. Ünvanı yoksa "ittifak" ibaresi yazılacak. Unvanı olmayan ittifakın birden fazla olması halinde, bunlar başvuru sırasına göre numaralandırılacak. İttifak unvanı bölümü ile aralarındaki boşluk dahil ittifak yapan siyasi partilerin sütunlarının tamamı ittifak alanı sayılacak.

 

İTTİFAKIN OY SAYIMI

 

İttifakın oy sayımı ise aynı kanunda şöyle düzenlendi:

 

"Ancak aynı ittifak içerisindeki siyasi partilerin her birinin geçerli oyu; ittifakı oluşturan siyasi partilerin o seçim çevresinde tek başına aldıkları oy sayısına, ittifakın ortak oylarından gelen payın ilave edilmesiyle elde edilir. İttifak yapan her bir partiye ortak oylardan gelen pay; ittifak yapan siyasi partilerin tek başına aldıkları oyun bu partilerin toplam oyuna bölünmesi ile elde edilen katsayının ittifakın ortak oyu ile çarpımı sonucu elde edilir."

 

BARAJI GEÇEMEZSE NE OLACAK?

 

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, daha önceki açıklamalarında yüzde 10'luk seçim barajını gündeme getirmişti. Kanun ile seçim barajına dokunulmuyor. Ancak MHP'nin baraj altında kalması durumunda getirilen kurtarıcı madde şöyle:

 

"Seçim ittifakı yapılması halinde, yüzde onluk barajın hesaplanmasında ittifak yapan siyasi partilerin aldıkları geçerli oyların toplamı dikkate alınır; bu siyasi partiler için ayrıca baraj hesaplaması yapılmaz."

 

Kanunda ayrıca "partiler" ibaresi "partiler, ittifaklar" şeklinde değiştirilecek.

 

MİLLETVEKİLİ SAYISI NASIL PAYLAŞILACAK?

 

Kanun ile ittifakların milletvekillerini nasıl paylaşılacağı ise şöyle düzenlendi:

 

"İttifakın elde edeceği milletvekili sayısının hesaplanmasında, ittifak yapan siyasi partilerin toplam oyu esas alınır. İttifakın elde ettiği toplam milletvekili sayısı, ittifak yapan siyasi partiler arasında her birinin aldığı geçerli oy sayısı esas alınarak bu maddedeki usule göre paylaştırılır."

 

Ayrıca kanun ile seçilme yaşı 25'den 18'e indirildi.