DİSK-AR: Kriz bir yılda 1 milyon 259 bin yeni işsiz yarattı

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Dairesi (DI?SK-AR) Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TU?I?K) dün açıkladığı Ocak 2019 dönemi işsizlik sonuçlarını değerlendirdi.

 

Ekonomik krizin istihdamda yarattığı tahribat her geçen gün daha net biçimde görülürken, işsizlikte ise adeta bir deprem yaşanıyor. Son bir yılda işsiz sayısı 1 milyon 259 bin artarken, istihdam 872 bin kişi azaldı. Sanayi üretiminde ve büyümede yaşanan gerilemenin sonucu olarak işsizlikte sert bir tırmanış yaşanıyor.

 

TU?I?K'e göre Ocak 2018 döneminde yüzde 10,8 olan dar tanımlı (standart) işsizlik 3,9 puan artarak Ocak 2019'da yüzde 14,7'ye yükseldi. Ocak 2018'de 3 milyon 409 bin olan dar tanımlı işsiz sayısı bir önceki yıla göre 1 milyon 259 bin kişi artarak 4 milyon 668  bin oldu.

 

DİSK-AR tarafından hesaplanan geniş? tanımlı işsiz sayısı 7 milyon 552 bine yükselirken,  geniş? tanımlı işsizlik oranı ise yüzde 22,1 olarak hesaplandı. Ocak 2018'ye göre geniş? tanımlı işsiz sayısı 1 milyon 150 bin arttı.

 

Türkiye ekonomisinin yıllık yeni istihdam yaratma kapasitesi krizle birlikte ciddi biçimde geriledi. Ocak 2018'de  28 milyon 29 bin olan bin olan toplam istihdam 872 bin kişi azalarak Ocak 2019'da 27 milyon 157 bine geriledi. Krizin başladığı Ağustos 2018 ile Ocak 2019 arasında istihdamdaki kayıp ise 2 milyon 161 olarak gerçekleşti.

 

İşsizlik açısından öncelikle dikkate alınması gereken tarım dışı işsizlik oranı da geçen yılın aynı dönemine göre 4,1 puan artarak yüzde 12,7'den yüzde 16,8'e yükseldi.

 

Geçen yılın aynı dönemine göre en fazla artış genç işsizliği ile genç kadın işsizliğinde gerçekleşti. Genç işsizliği Ocak 2018'ye göre 6,8 puan artarak yüzde 19,9'dan Ocak 2019'da yüzde 26,7'ye yükselirken, kadın işsizliği Ocak 2018'e göre 3,1 puan artarak 13,4'ten 16,5 seviyesine yükseldi. Tarım dışı kadın işsizliği ise yüzde 20'ye tırmandı.

 

Ekonomik kriz ve işsizliğe paralel olarak işsizlik sigortası ödeneği alanların sayısında da patlama yaşanıyor. Şubat 2018'de 436 bin olan işsizlik ödeneği alanların sayısı Şubat 2019'da 677 bine ulaştı. İşsizlik ödeneği alanların sayısındaki tırmanış işsizlik oranlarının önümüzdeki aylarda da devam edeceğini gösteriyor.

 

DAR TANIMLI İŞSİZ SAYISI 4 MİLYON 668 BİN

 

DİSK-AR raporuna göre; dar tanımlı işsiz sayısı Ocak 2018 ile Ocak 2019 arasında 1 milyon 259 bin kişi artarak 3 milyon 409 binden 4 milyon 668 bine yükseldi.

 

GENİŞ TANIMLI İŞSİZ 7 MİLYON 552 BİNE TIRMANDI 

 

Ocak 2018'de 6 milyon 402 bin olan geniş tanımlı işsiz sayısı bir yılda 1 milyon 150  bin kişi artarak 7 milyon 552 bine ulaştı. Geniş tanımlı işsizlerin 618 bini ümidini kaybetmiş işsizlerden, 1 milyon 693 bini iş aramayıp çalışmaya hazır olanlardan oluşuyor. Zamana bağlı eksik istihdam edilenler 410 bin kişi iken, mevsimlik çalışanlar ise 163 bindir.

 

İŞSİZLİK ORANLARI 2009 KRİZİ DÜZEYİNE YÜKSELDİ

 

Ocak 2019 işsizlik oranları krizin boyutlarını göstermesi açısından çarpıcıdır. Ocak 2019 ayı işsizlik oranları Türkiye tarihinin en yüksek işsizlik oranlarının yaşandığı 2009 krizindeki işsizlik oranlarına yükselmiş durumda. Türkiye tarihinin en yüksek işsizlik oranı yüzde 14,8 ile Şubat 2009'da gerçekleşmişti. Ocak 2019'da gerçekleşen yüzde 14,7'lik işsizlik oranı tarihi rekora tekrar erişildiğini gösteriyor. Şubat 2019'un işsizlik oranının Şubat 2009'daki tarihi zirveyi aşacağını söylemek mümkün.

 

Tarım dışı işsizlik oranları da Mart 2009 tarihinde yüzde 17,4 ile tarihi zirveye ulaşmıştı. Ocak 2019'da gerçekleşen yüzde 16,8'lik tarım dışı işsizlik oranları da bu tarihi zirveye çok yaklaşıldığını gösteriyor.

 

Türkiye tarihinin hem oransal hem de sayısal açıdan en büyük işsizlik krizine doğru hızla sürükleniyor.

 

İŞSİZ SAYISINDA TÜRKİYE TARİHİ REKORU

 

Türkiye işsiz sayıları açısından cumhuriyet tarihi rekorunu kırdı. Türkiye tarihinin hiçbir döneminde bu denli yüksek işsizlik sayısına ulaşılmadı. 2009 krizinde 3 milyon 559 bine ulaşan işsiz sayısı daha sonra 2012'de 1 milyon 935 bine kadar gerilemişti. Ocak 2017'de 3 milyon 985 bine yükselen işsizlik Nisan 2018'de 3 milyon 86 bine gerilemişti. Ocak 2019'da ise işsizlik krizle birlikte bütün zamanların rekorunu kırarak 4 milyon 668 bine yükseldi.

 

İŞSİZLİK ÖDENEĞİ ALAN SAYISINDA PATLAMA

 

Şubat 2018'de 436 bin olan işsizlik ödeneği alanların sayısı Şubat 2019'da yüzde 55 artarak 677 bine ulaştı. İşsizlik ödeneği alanların sayısındaki patlama işsizlik için öncü gösterge niteliğinde olup önümüzdeki aylarda işsizliğin yükselmeye devam edeceğini göstermektedir.

 

İŞSİZLİKTE TIRMANIŞ SÜRECEK: DAR TANIMLI İŞSİZLİK 5 MİLYONA TIRMANABİLİR

 

Bilindiği gibi TÜİK'in işsizlik verileri üç ay öncesini yansıtmaktadır. Oysa işsizlik ödeneği alanların sayısını İŞKUR tarafından daha erken açıklamaktadır. İşsizlik Sigortası Fonu'ndan (İSF) işsizlik ödeneği alanların sayısındaki artış ile işsiz sayısı arasında doğrusal bir ilişki vardır. Dar tanımlı işsiz sayısı işsizlik ödeneği alanların 7 ile 8 katı arasında değişmektedir. Şubat 2019'da işsizlik ödeneği alanların sayısı 677 bine yükselmiştir. Bu durum işsizlik oranlarının Şubat 2019'da da artmaya devam edeceğini ve önümüzdeki aylarda dar tanımlı işsiz sayısının 5 milyon sınırına doğru yaklaşabileceğini göstermektedir.

 

İSTİHDAMDA DEVASA DÜŞÜŞ 5 AYDA 2 MİLYON 156 BİN AZALMA

 

Ekonomik kriz istihdamda da büyük bir depreme yol açmaya devam ediyor. Ocak 2018'de 28 milyon 29 bin olan toplam istihdam krizin etkisiyle bir yıl sonra Ocak 2019'da 27 milyon 157 bine geriledi. Böylece istihdamda yıllık gerileme 827 bin kişi oldu.

 

Ağustos ayında 29 milyon 318 bine yükselen toplam istihdam eylül ayından itibaren krizin artan etkisiyle daralmaya başladı. Ağustos 2018 ile Ocak 2019 arasında istihdamda toplam olarak 2 milyon 161  bin kişilik daralma yaşandı. Diğer bir ifadeyle kriz döneminde 2 milyon 161 bin kişi istihdam dışında kaldı veya işini kaybetti.

 

Bu ölçüde istihdam kaybı bir rekora işaret etmektedir. Bütün istihdam seferberliği iddiaları ve teşviklere rağmen ekonominin istihdam yaratma kapasitesinin ciddi biçimde düştüğü görülmektedir.

 

TARIM DIŞI İŞSİZLİKTE SERT YÜKSELİŞ

 

Mevsim etkilerinden arındırılmamış tarım dışı işsizlik hızla artıyor. Ocak 2018'de 12,3 olan tarım dışı işsizlik 3,3 puan artarak Ocak 2019'de 15,6 oldu. 2018'in Nisan ayından itibaren düzenli olarak artış gösteren tarım dışı işsizlik yaz aylarında tırmanarak eylül ayında 13,5'e, ekim ayında ise yüzde 13,6'ya, kasım ayında 14,3'e, ocak 2019'da ise yüzde 16,9'a yükseldi. Tarım dışı işsizlik oranı işsizlikteki vahim tabloyu daha net yansıtmaktadır.

 

TARIM DIŞI KADIN İŞSİZLİĞİ YÜZDE 20, GENÇ İŞSİZLİĞİ YÜZDE 29

 

Ekonomik krizin en fazla gençleri ve kadınları etkilediği bilinmektedir. Ekonomik kriz tarım dışı genç ve kadın işsizlik oranlarını tırmandırıyor. Ocak 2018'de yüzde 21,7 olan tarım dışı genç işsizliği (15-24 yaş arası) Ocak  2019'da yüzde 27'ye yükseldi.

 

Tarım dışı kadın işsizliği Ocak  2018 itibariyle yüzde 16,9 olarak gerçekleşmişti. Nisan 2018'de yüzde 15,8'e gerileyen tarım dışı kadın işsizliği kriz döneminde yüzde 20'ye yaklaştı. Ocak 2019'da bir önceki yıla göre 3,1 puan artışla yüzde 20 olarak gerçekleşti.

 

BÜTÜN İŞSİZLİK TÜRLERİNDE TIRMANIŞ VAR

 

İşsizlikte yaşanan deprem bütün işsizlik türlerinde kendini gösteriyor.  Sadece dar tanımlı işsizlik değil diğer işsizlik türlerinde de sıçrama yaşanıyor. Ocak 2018'e göre en fazla artış genç işsizliği ve genç kadın işsizliğinde görülmektedir. 2018 kriz yılının tahribatı işsizlikte görülmekle birlikte işsizlik kategorileri içinde en ağır tahribatı ise genç işsizler ve genç kadın işsizler yaşamaktadır. Genç işsizliği yüzde 19,9'dan yüzde 26,7'ye genç kadın işsizliği ise yüzde 24,5'ten yüzde 29,1'e yükselmiştir.

 

Tarım dışı işsizlik 12,7'den 16,9'a, kadın işsizliği yüzde 13,4'ten yüzde 16,5'e, NEET yüzde 23,1'den yüzde 25,5'e, geniş tanımlı işsizlik yüzde 18,9'dan yüzde 22,1'e tarım dışı genç kadın işsizliği yüzde 28,1'den yüzde 32,7'ye yükseldi.

 

Ocak 2019 verileri genç kuşakta işsizliğin çok ciddi bir sorun haline geldiğini göstermektedir. Özellikle genç kadınların işsizlik hızındaki artış kadın işsizliğine yönelik tedbirlerin acil bir şekilde alınması gerekmektedir.

 

İŞSİZLİKLE MÜCADELE ÖNERİLERİ

 

Ekonomide derinleşen krizin istihdam üzerindeki olumsuz etkisini giderek daha net biçimde ortaya çıkıyor. İşsizliğin önümüzdeki aylarda yüzde 16-17 bandına yükselmesi ve dar tanımlı işsizliğin 5 milyona doğru tırmanması beklenmektedir.

 

İşsizlikteki tırmanışın devam edeceği görülmektedir. İşsizliğin yaratacağı toplumsal tahribatı önlemek için güçlü? sosyal politikalara ihtiyaç? vardır.

 

-"Herkesin çalışması için, herkesin daha az çalışması" ilkesi doğrultusunda haftalık çalışma süresi gelir kaybı olmaksızın 37,5 saate, fazla mesailer için uygulanan yıllık 270 saat sınırı, 90 saate düşürülmelidir. 

-İstihdam artışlarında kamunun payı dikkate değerdir. Kamu istihdamının artırılması, kamuda eğreti ve güvencesiz çalışma biçimleri yerine, kadrolu ve güvenceli istihdam artışının sağlanması yaşamsal önemdedir. Kamu girişimciliği ve hizmetleri istihdam yaratacak şekilde yeniden ele alınmalı ve kamuda personel açığı derhal kapatılmalıdır. 

-İş başında eğitim adı altında çırak, stajyer, kursiyerlerin ve bursiyerlerin ucuz işgücü deposu olarak kullanılması uygulamasına son verilmelidir.

-Uluslararası çalışma normları doğrultusunda herkese en az bir ay ücretli yıllık izin hakkı tanınmalıdır. 

-Güvencesiz çalışma biçimlerine son verilmeli, tüm taşeron işçilere kadro verilmelidir. Kamu taşeron işçileri kamu işçisi olarak kadroya alınmalıdır.

-Uluslararası Çalışma Örgütü'nün (ILO) "insana yaraşır iş" yaklaşımı temelinde herkese güvenceli ve nitelikli işler sağlanmalıdır.

-Sendikal hak ve özgürlüklerin kullanımı güvence altına alınmalı, sendikal barajlar kaldırılmalı, herkesin sendika hakkını özgürce kullanabilmesi için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır.

-Toplum yararına çalışma programları kapsamında çalıştırılanlar daimî işçi statüsüne geçirilmelidir.

-İşsizlik Sigortası Fonunun amaç dışı kullanımına son verilmelidir. 

-İşsizlik sigortasından yararlanma koşulları iyileştirilmelidir. Son üç yılda 600 gün çalışma koşulu kriz döneminde 180 güne indirilmelidir.

-Kadın istihdamının artırılması ve işsizliğinin azaltılması için işgücü piyasalarındaki cinsiyetçi uygulamalara son verilmeli, ev içi bakım hizmetleri devletin gereken nitelikli, yaygın ve ücretsiz bakım hizmetlerini sağlaması ile kadının üzerinden alınmalıdır.