Kuzey ve Doğu Suriye Toplumsal Sözleşmesi onaylandı

Hazırlığı birkaç yıla yayılan Toplumsal Sözleşme'nin 12 Aralık günü tamamlandığı ve çıkış tarihi itibariyle yürürlüğe gireceği duyuruldu. Toplumsal Sözleşme ile birlikte Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nin adı, "Kuzey ve Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi" olarak değiştirildi. Kadın Meclisi yasalaştırıldı.

Kuzey ve Doğu Suriye Toplumsal Sözleşmesi'nin 12 Aralık günü yürürlüğe girdiği duyuruldu. Toplumsal sözleşmenin genel ilke ve prensipleri korunarak değişikliklere gidildi.

SÖZLEŞME HAZIRLIĞI
Toplumsal Sözleşme ilk kez 2014 yılında Cizîrê bölgesinde onaylanmıştı. Özerk yönetimin henüz yeni kurulduğu yıllardı ve birçok bölge faşist DAİŞ'in kuşatması altındaydı. Bölgeler DAİŞ'ten özgürleştirildikten sonra ise faşist Türk ordusu tarafından önce 2018 yılında Efrîn işgal edildi. Ardından Serêkaniyê ve Girê Spî işgalci Türk devleti ve çeteleri tarafından işgal edildi. Sonraki yıllar ise yoğun işgal saldırıları altında geçti.

2021 yılında Toplumsal Sözleşme Hazırlığı için, Kuzey-Doğu Suriye Meclisi bir komisyon kurulmasına karar verdi. 158 kişiden oluşturulan komisyonun yüzde 50'sini kadınlar temsil ediyordu. Komisyon aynı zamanda, inançların, kurumların, partilerin, gençlerin temsili esasıyla kuruldu.

Bu geniş komisyonun içinden taslak hazırlığı için alt komiteler, komisyonlar kuruldu. Oluşturulan taslak halka açık toplantılarla birlikte ele alındı, tartışıldı ve görüşler oluşturuldu. Bu süreçteki tartışmalar işgal saldırıları nedeniyle zaman zaman kesintiye uğrasa da ilerletildi. Nihayetinde oluşturulan görüşlerin toplamında ortaya çıkan taslak metin, Genel Meclis, Özerk Yönetim Yasama Meclisi temsilcileri, Kuzey-Doğu Suriye Sivil Meclisleri tarafından onaylanması için Özerk Yönetim Genel Meclisi'ne sunuldu. Özerk Yönetim Genel Meclisi'nin, gerçekleştirdiği 91. Olağan Toplantısında Toplumsal Sözleşme onaylandı. Üç dilde yapılan açıklamayla 12 Aralık itibariyle yürürlüğe girmiş oldu.

SÖZLEŞME 134 MADDEDEN OLUŞUYOR
Özerk Yönetim Toplumsal Sözleşmesi dört ana başlıkta ve 134 maddeden oluşuyor. Kuruluş prensip ve ilkelerinde özsel değişikliğe gidilmedi. Oluşturulan Toplumsal Sözleşme ile öncelikle Özerk Yönetim'in faaliyetlerinin demokratik temelde yürütülmesi hedefleniyor. Bu sözleşmeyle birlikte halk meclislerinin daha etkin olması amaçlanıyor. Halkın doğrudan yönetime dahil edilmesinin ise oluşturulan meclisler aracılığıyla sağlanması amaçlanıyor.

KADIN MECLİSİ YASAL GÜVENCEYE KAVUŞTU
Sözleşmede, kadın özgürlükçü ve ekolojik bir yaşam esası korunarak güçlendirilmesi amaçlanıyor. Kadın hakları söz konusu olduğunda, Kuzey-Doğu Suriye Kadın Meclisi özel bir bölüm olarak sözleşme içinde yer alarak yasal güvenceye kavuşmuş oldu. Kadın adalet sistemi de yine ayrı bir bölüm olarak yer alıyor. Kadınlara ilişkin tüm haklar sözleşme maddelerinde somut olarak tanımlandığı gibi özel maddeler de yer almış oldu.

7 KANTON ESASINA GÖRE YÖNETİM OLUŞTURULDU
Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi adında değişikliğe gidilerek "Kuzey ve Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi" olarak değiştirildi.

Özerk Yönetim, Cizîre, Firat, Rakka, Tabqa, Dêrazor, Minbic ve Efrîn-Şehba kantonları olmak üzere 7 kantona göre yönetim sistemi oluşturdu. Belediyeler Komitesi yapısında kimi değişikliklere gidilerek ismi "Topluluklar ve Belediyeler Birliği" olarak değiştirildi. Daha önce "Genel Meclis" olarak tanımlanan meclisin ismi, "Kuzey ve Doğu Suriye Halklar Meclisi" olarak değiştirildi. Halklar Meclisi'ne bağlı olarak yeni "Gözlem Kurumu" oluşturuldu. "Gözlem Kurumu" Halk Meclisine rapor vermesi biçiminde sistemler işletilecek.

Bir önceki sözleşmede olmayan yeni düzenleme olarak ise "Merkezi Bütçe ve Ödemeler Ofisi" ile "Toplumsal Sözleşme'yi Koruma Mahkemesi" kurulması da toplumsal sözleşme ile birlikte kararlaştırılmış oldu.

Toplumsal sözleşmede bir diğer değişiklik ise üniversitelerin bağlı bulunduğu bir konsey oluşturulması oldu. Qamişlo'daki Rojava Üniversitesi, Rakka'daki Şark Üniversitesi, Fırat bölgesindeki Kobanê Üniversitesi olmak üzere üç üniversiteden oluşan "Üniversiteler Yüksek Konseyi" oluşturuldu.

SAĞLIK HAKKI ve EĞİTİM HAKKI ÜCRETSİZ
Sözleşmede sağlık sigortasının geliştirilmesi, kamu sağlık hizmetlerinin ücretsiz olması da yine sözleşmede tanımlanan başlıklardan. Eğitim söz konusu olduğunda, her düzeyde eğitimin parasız olmasıyla birlikte, ilk ve orta eğitimin zorunlu olması kabul edilmiş durumda.