Yurtbaşı Mahallesi'nde yaşananlara dair rapor hazırlandı
Van'ın Gürpınar ilçesine bağlı Yurtbaşı Mahallesi'nde yaşam alanlarına mermer ocağı kurulmasını istemeyen köylülere yönelik korucu ve jandarma tarafından silahlı saldırıda bulunulmasına yönelik araştırma-inceleme raporu paylaşıldı. Raporu hazırlayan heyet, olayda ahır ve ağılları yıkılarak hayvanları telef edilen kişilerin tespit edilerek maddi ve manevi zararlarının derhal karşılanması istendi.
Van Barosu, Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD) Van Şubesi, İnsan Hakları Derneği (İHD) Van Şubesi, 26 Mayıs 2021 tarihinde Van'ın Gürpınar ilçesine bağlı Yurtbaşı Mahallesinde meydana gelen olaya ilişkin araştırma-inceleme raporunu paylaştı.
Köy sahası içinde ticari bir şirket tarafından işletilmek istenen mermer ocağını engellemek isteyen halka yönelik jandarma ve korucular tarafından silah açılmıştı.
Konuya ilişkin paylaşılan araştırma-inceleme raporunda, "Tarafımızdan yapılan en önemli tespit 26 Mayıs 2021 tarihinde Köy/Mahalle sakinlerine herhangi bir bilgi verilmeden asker ve güvenlik korucuları eşliğinde yıkım işlemlerine başlanmış olduğu hususudur. Yıkım işlemlerini haber alan köy halkı yıkımı engellemek için söz konusu alana gitmek istese de güvenlik güçleri tarafından engellenmiş, karşı çıkanlara müdahale edilmiştir. Yapılan yıkım faaliyetinde mahalle halkına ait 35 adet ahır yıkılmış ve kullanılamaz hale getirilmiştir" denildi.
Hazırlanan raporda heyetin tespit ettiği hususlar şöyle:
▪ "Bölgede yapılan mermer maden ocağına dair jeoloji, çevre, maden ve ziraat alanlarında uzman kişilerle yapılan görüşmeler sonucu bölgedeki maden ocağının bölge üzerinde çok boyutlu olumsuz etkilerinin olduğu tespit edilmiştir.
▪ Maden sahalarının ruhsatlandırılması ve işletilmesi için gereken emredici yasal prosedürler işletilmeden köy içinde yer alan ve bütünüyle yaşam alanı kapsamındaki sahadaki ticari bir şirketin hukuk dışı iş ve faaliyetleri bizzat kolluk ve mülki amirlik eliyle desteklenmiştir.
▪ Yurtbaşı (Şexan) Mahallesi'nde, idare talimatıyla belediye iş makineleri ile yapılan yıkım, hukuk ve yasaya aykırı bir şekilde yapılmış olup gerekli hukuki süreç izlenilmemiştir.
▪ Yurtbaşı (Şexan) Mahallesi'nde bulunan maden sahası için yasaya, usule ve en önemlisi bilimsel kriterlere uygun alınmış bir Çevresel Etki Değerlendirme Raporu bulunmamaktadır. Halihazırda maden sahasının bulunduğu alan ve konum bilimsel ve yasal kriterler gözetildiğinde de ticari şirket lehine olumlu ÇED raporu verilmesine imkan görülmediği değerlendirilmiştir.
▪ Ticari bir şirketin mülki amirliğe yaptığı başvuru üzerine girişilen yıkım faaliyetinin ileride alınması gereken Çevresel Etki Değerlendirme için olumlu rapor almaya yönelik olduğu zira yerleşim alanlarına belli mesafede maden sahalarının işletilemeyeceği yasanın amir hükmüdür. Sahada vatandaşlara ait ağıl ve ahırların yıkılmasındaki amacın belirtilen yerleşim yeri ile ilgili kriteri ortadan kaldırmaya yönelik olduğu tespiti yapılmıştır.
▪ Kamuoyuna da yansıyan görsel ve videolarda kolluk güçlerine komuta eden askeri görevlinin köylülerin hazine arazisine el attığı iddiası da araştırılmaya ve en önemlisi de adli yargı yerinde görülmeye muhtaç bir iddia olduğuna kanaat getirilmiştir. Zira yurttaşların köy ortak mallarına veya Hazine adına kayıtlı taşınmazlarına el atması ile ilgili izlenecek hukuki prosedür mevzuatta hiçbir tereddütte yer vermeyecek kadar açıkça düzenlenmiştir.
▪ Hazine adına kayıtlı taşınmaz üzerinde bulunan taşınmazların yıkıldığı iddiasına rağmen, sadece maden sahası alanında kalan hayvan barınaklarının yıkılması bu iddiayı zayıflatmaktadır. Heyetçe yapılan gözlemlerde halen birçok ahırın köy ortak malları üzerinde bulunduğu ancak bunlara hiç müdahale edilip yıktırılmadığı gözlemlenmiştir.
▪ Gerçekleşen ihlalde resmi makamlarla yapılan görüşmeler sonucunda da yapılması zorunlu resmi kurallar uygulanmaksızın, keyfi ve personelin görev tanımının dışında müdahalelerin söz konusu olduğu kanaatine varılmıştır. İnsanların yaşam alanlarına ve mülkiyetlerine keyfi uygulama ve kararlarla müdahale edilmesi demokratik hukuk devletlerinde rastlanmaması gereken bir tablodur.
▪ Yaşam alanlarına hukuka aykırı yol ve yöntemlerle müdahale edilmesine itiraz eden ve barışçıl şekilde olay yerinde toplanan vatandaşlara benzeri hiçbir olayda kullanıldığı görülmeyen oranda uyarı yapılmaksızın gerçek mermilerle ateş edilerek orantısız ve ölçüsüz müdahale edilmesi, müdahale sırasında çok sayıda son kullanım tarihi geçmiş ve insan sağlığı üzerinde ölümcül tehlikesi olduğu bizzat üzerinde yazılı olan gaz bombası mühimmatının kullanılması yurttaşların başta yaşam hakları olmak üzere toplantı, gösteri yürüyüş haklarına ağır bir saldırı mahiyetinde olduğu tespit edilmiştir.
▪ Olayda kötü muameleye maruz bırakılarak darp edilerek gözaltına alınan yurttaşlara yöneltilen ‘görevli memura direnme' suçlaması ve olay akabinde şüpheli sıfatıyla atılı suçla kolluğa ifade için çağrılan köylülere yöneltilen suçlamaların tamamı yukarıda belirtilen kolluğun hukuka aykırı iş ve eylemlerini örtmeye yönelik olup cezasızlık politikasının bir uygulamasıdır."
inceleme, gözlem, araştırma ve görüşmeler sonucunda heyet şu önerilerde bulundu:
▪ "Yurtbaşı (Şexan) Mahallesi sakinlerine yönelik olarak gerçekleştirilen orantısız ve ölçüsüz kolluk müdahalesi her yönüyle adli ve idari açıdan adil, etkin ve tarafsız olma ilkeleri doğrultusunda soruşturulmalı ve failler tespit edilerek yargı önüne çıkarılmalıdır.
▪ Yurttaşlar üzerinde son kullanma tarihi geçmiş gaz bombası mühimmatı kullanılmasına ilişkin talimat veren ve bu mühimmatı kullanan kişilerin yurttaşların yaşam haklarını ağır suretle ihlal ettikleri gözetilerek hızla tespit edilerek yargı önüne çıkarılmalıdır.
▪ Mülki İdare, ticari bir şirket ile yurttaşlar arasında meydana gelen uyuşmazlıkta tarafsızlığını bir kenara bırakarak şirket yanında yer alarak yurttaşlar aleyhine ağır hak ihlali yaratan karar ve eylemlerinden derhal vazgeçmelidir.
▪ Yurtbaşı (Şexan) Mahallesi sakinlerinin sağlıklı bir çevrede yaşama hakları korunarak maden sahası olarak tespit edilen ve esasında yaşam alanı içerisinde bulunan maden/traverten ocağı ile ilgili şirketin 17 Eylül 2020 tarihli dosyası reddedilerek, bu alan köy ortak malı olarak tespit edilerek yurttaşların kullanımına tahsis edilmelidir.
▪ Yurtbaşı Mahallesi'ne ait mezarlığa da yakın alanda olan bu maden ocağının zaman içerisinde geniş alana etki edecek olması sonucu mezarlıkların da tahribatına neden olacağı açık olup yöre insanı için manevi değeri yüksek olan mezarlıklara zarar verici etkisi olacak bu maden ocağının devamı yönündeki girişimlere son verilmelidir.
▪ İdare ve ilgili kurumlarca maden sahası olarak tespit edilen yere ilişkin derhal yasaya uygun olarak Çevresel Etki Değerlendirme Raporu süreci tamamlanarak söz konusu yerde ticari şirketlerin faaliyetleri önlenmelidir.
▪ 26 Mayıs 2021 tarihinde darp edilerek gözaltına alınan ve sonrasında kolluğa çağrılarak şüpheli olarak işlem yapılan yurttaşlar hakkındaki suçlamalarla ilgili derhal takipsizlik kararı verilmeli ve işkence ve kötü muamelenin failleri de tespit edilerek yargı önüne çıkarılmalıdır.
▪ Olayda ahır ve ağılları yıkılarak hayvanları telef edilen yurttaşlar tespit edilerek maddi ve manevi zararları derhal karşılanmalıdır."